Entre le brouilIon poétique et I'objet iconique. Sur quelques lettres de GuiIlaume ApoIIinaire á Pablo Picasso

Abstract

Badacze korespondencji literackiej zwracają uwagę przede wszystkim na przekazywany w liście komunikat i w zasadzie nie interesują się sposobami jego istnienia. Tymczasem list jest dyskursem, tekstem, ma swoją strukturę formalnę, nie mówiąc o cechach materialnych. Instruktywne pod tym względem są listy Apollinaire'a do Picassa z lat 1905-1914. Listy te nie są bynajmniej "przezroczyste", ich cechy formalne sprawiają, że przybierają one rozmaite kształty: konwencjonalnej korespondencji, gotowego poematu, brulionu poetyckiego, avant-texte późniejszego utworu, a nawet wypowiedzi krytycznoliterackiej. Dla Apollinaire'a ważny jest też układ typograficzny, przestrzeń wyznaczona przez kartkę papieru lub pocztówkę, troska o właściwą organizację tej przestrzeni. Można tu mówić o świadomym dążeniu do przeobrażenia listu w przedmiot ikoniczny. Nie bez wpływu na tę praktykę pozostaje zapewne fakt, że listy te są pisane do wielkiego artysty przez poetę uprawiającego najbardziej malarski gatunek poetycki, jakim są kaligramy ("ideogramy liryczne") i zarazem wybitnego znawcę nowoczesnego malarstwa. W listach tych Apollinaire zdaje się nawiązywać do swojej znanej wypowiedzi: "I ja też jestem malarzem". List Apollinaire'a przemawia również swoją materialnością, barwą papieru (błękit!), drukowanymi nagłówkami, zdobionymi kopertami itd. Wszystko to razem skłania, w pierwszej kolejności, do lektury "globalnej i syntetycznej", typowej dla odbioru dzieła plastycznego, odmiennej od linearnego i analitycznego odczytywania tekstu literackiego.