Tadeusza Różewicza wycieczka do muzeum (i biblioteki)

Abstract

Artykuł dotyczy opowiadania Tadeusza Różewicza Wycieczka do muzeum. Rozpatrywane jest ono w kontekście literatury Zagłady, literatury lagrowej oraz utworów aktualizujących temat odwiedzin muzeum byłego obozu koncentracyjnego, w tym tekstów samego Różewicza. Okazuje się, że istotną, dotąd niedostrzeżoną (kamuflowaną przez pisarza) inspiracją, podejmujących motyw wycieczki do muzeum, wierszy Rzeź chłopców i Warkoczyk, a także opowiadania W najpiękniejszym mieście świata oraz dramatu Pułapka, jest relacja Rudolfa Redera z obozu zagłady w Bełżcu. Można przypuszczać, że zarówno ten tekst, jak i inne utwory o charakterze wspomnieniowym, paraliterackim i literackim, traktujące o okrucieństwach drugiej wojny światowej w jakimś stopniu ukształtowały Różewiczowską poetykę „ściśniętego gardła”, przyczyniły się do „prozaizacji żywiołu lirycznego”, ale też uformowały światoobraz pisarza. Medaliony Nałkowskiej oraz proza obozowa Borowskiego stanowią istotny kontekst interpretacyjny Wycieczki do muzeum. Dostrzeżone w twórczości Różewicza ślady wymienionych tekstów (Redera, Nałkowskiej, Borowskiego), a więc także ich lektur, przekonują, że Różewicz wcale nie rozpoczynał, jak się mniema, jako pisarz odwracający się od tego, co tekstualne.