Wątki genologiczno-pragmatyczne w wybranych pracach Marka Cybulskiego

Abstract

Artykuł zawiera omówienie podstawowych założeń historiozoficznych i wyborów metodologicznych, którymi profesor Marek Cybulski, historyk języka polskiego, kieruje się w swoich badaniach. U podstaw współczesnej refleksji historycznojęzykowej leży doświadczenie analizy filologicznej. Przede wszystkim w centrum badania pozostają konkretne formy językowe, użyte w określonym celu, których znaczenie opisywane jest przez analizę funkcji komunikacyjnej i sytuacji pragmatycznej. W badaniach historycznojęzykowych celowe jest zastosowanie metod filologicznych, wzbogaconych o opis socjolingwistyczny i pragmatyczny, z uwzględnieniem ich modyfikacji wynikających z rozmaitych czynników, do których należą między innymi: wartość zjawiska i tekstu, powszechność, reprezentatywność. Ocena stopnia powszechności czy skali zjawiska opierać się może zarówno o refleksje powzięte z intuicji i własnego doświadczenia tekstowego, jak i o konkretne dane pozyskane w badaniach frekwencji. Analizie poddawane są przede wszystkim zjawiska powszechne, powtarzalne, stabilne, stanowiące stały i ważny element ludzkiej komunikacji. Podstawowe źródła badawcze powinny być różnorodne, a wśród nich znaczną wartość mają teksty rękopiśmienne, użytkowe, autentyczne.

The article contains an overview of the basic historiosophical principles and methodological choices that Professor Marek Cybulski, a historian of Polish language, is guided by in his research. At the basis of contemporary historical-linguistic reflection lies the experience of philological analysis. First of all, in the centre of the study, specific language forms are used for a specific purpose, the meaning of which is described by the analysis of the communication function and the pragmatic situation. In historical-linguistic research, it is expedient to apply philological methods, enriched with socio-linguistic and pragmatic descriptions, taking into account their modifications resulting from various factors, including: phenomenon and text values, universality and representativeness. The assessment of the degree of universality or scale of the phenomenon can be based on both intuitional and self-experienced reflections, as well as on specific data acquired in turnout studies. The analysis is primarily concerned with universal, repetitive, stable phenomena, constituting a permanent and important element of human communication. The basic research sources should be varied, and among them a considerable value is attributed to manuscript, usable, authentic texts.