Prozodia jako składnik sensu

Abstract

Odkrywanie mechanizmów rządzących komponowaniem sensu w procesie odbioru komunikatów znalazło się w kręgu zainteresowań badawczych twórców polskiej szkoły gramatyki komunikacyjnej – Aleksego Awdiejewa i Grażyny Habrajskiej. Wśród opisanych etapów uzyskiwania sensu interakcyjnego zabrakło rozważań dotyczących prozodii. Celem publikacji jest uzupełnienie owej luki w badaniach. Autorka, odwołując się do założeń metodologicznych wypracowanych w ramach komunikatywizmu, przygląda się procesowi konfigurowania sensu przy użyciu elementów suprasegmentalnych (akcent, intonacja) i segmentalnych (pauza). Jednostkę materiałową wyabstrahowaną z szesnastu audiobooków poddaje analizie audytywnej. Opracowanie znaków wizualizujących elementy prozodyczne pozwala na uchwycenie i utrwalenie wartości brzmieniowej komunikatów. Aplikacja systemu prozodycznego nie stanowi celu samego w sobie, lecz służy do przeprowadzenia kompleksowej analizy ramy prozodycznej. Ujęcie komunikatywistyczne prozodii przyczyniło się do zainicjowania nowej dziedziny badań – pragmatyki prozodii. W jej ramach Autorka opisuje prozodię nieingerującą w moc interakcyjną aktu (prozodia odczytana), wyostrzającą, osłabiającą bądź modyfikującą moc interakcyjną aktu mowy (prozodia wywiedziona lub wyinterpretowana); wyodrębnia i klasyfikuje poszczególne cechy prozodyczne w ramach tworzonych przez nie grup operatorów interakcyjnych; odtwarza proces wspomagania komponowania sensu przy użyciu prozodii, kontrastując ze sobą pierwotną (autor) i wtórną (aktor) interpretację prozodyczną tekstu; wyznacza klasy zjawisk, przy pomocy których odbiorcy budują w swojej wyobraźni pewien obszar sensu.

The researching of the mechanisms that rule the sense composing, in process of receiving the communique, is still of interest to researchers – Aleksy Awdiejew and Grażyna Habrajska – the creators of Polish communicativism theory. However, there were no deliberations dedicated to prosody. The purpose of presented publication is to refill this vacancy. Author, referring to the theoretical basics of commucativism, researches the process of communicating the sense, using suprasegmental elements of speech (stress and intonation) and segmental elements (pause). She offers an auditory analysis of material extracted from 16 different audiobooks of literature classics. The proprietary system of prosodic elements’ notation allows to observe and to record the acoustic value of the communiques. Using this system isn’t a purpose itself – it’s used for professional analysis of a prosodic frame. Communicative approach of the prosody contributed to initiate a new field of study: prosody pragmatics. According to this, author describes prosody that: 1) does not interfere with interactive power of communique (prosody read); 2) can sensitize, weaken or modify this power (prosody derived or interpreted). She extracts and classifies all prosody’s characteristics within the groups of interactive operators they create; she recreates the process of supporting the sense’s composing using prosody, by comparing primary (by author of the text) and secondary (by actor reading the text) prosodic interpretation of the text. She also designates the classes of phenomena, within recipients can build some area of meaning in their own imagination.