Instytucje kapitałowe polskiego systemu emerytalnego na tle konstrukcji wybranych krajów

Abstract

Kilkadziesiąt państw na świecie wprowadziło do systemu emerytalnego element kapitałowy. Takie rozwiązanie miało jednocześnie zapewnić wyższe stopy zwrotu od indeksacji w systemie repartycyjnym oraz przyczynić się do rozwoju gospodarczego poprzez zwiększenie inwestycji. Niektóre kraje, jak Chile, ustanowiły prawie wyłącznie system kapitałowy. Inne, jak Polska, skierowały do niego znaczną część dotychczasowej składki emerytalnej, utrzymując jednocześnie system repartycyjny. Kolejne państwa, jak Szwecja, zorganizowały system kapitałowy w formie niewielkiego elementu całości systemu emerytalnego, kierując do niego nieznaczną część składki emerytalnej. Konstrukcje obligatoryjnych funduszy emerytalnych będących częścią bazowego systemu emerytalnego były w jednych krajach słusznie oceniane jako część systemu publicznoprawnego (tak w Szwecji), a w innych przyjmowano nieprawidłowo ich prywatnoprawny charakter (jak na Węgrzech). Odnośnie do OFE rozważę poniższe problemy. Czy obniżenie składki zasilającej fundusze emerytalne należy ocenić jako słuszne? Czy zlikwidowanie ustawowych minimalnych stóp zwrotu było prawidłową decyzją? Jakie skutki ma wprowadzenie dobrowolności uczestnictwa w OFE? Czy zakaz nabywania obligacji i innych papierów dłużnych może przyczynić się do wzrostu stopy zwrotu? Czy pozostawienie pełnej swobody inwestycyjnej OFE byłoby słusznym rozwiązaniem? W szczególności czy należałoby umożliwić inwestycje poza giełdę papierów wartościowych oraz zezwolić na nielimitowane inwestycje zagraniczne? Czy pozostawienie OFE w polskim systemie emerytalnym przyczyniłoby się do wzrostu zaufania do metody kapitałowej a także do pozostałych instytucji kapitałowych? W zakresie dobrowolnego filaru ustalę, czy możliwość ingerencji państwa w kształt portfela inwestycyjnego w stosunku do prywatnoprawnych środków powinna być wyłączona? Jakie podmioty powinny finansować składkę? Czy wsparcie oszczędzających przez państwo powinno odbywać się poprzez ulgi podatkowe czy dopłaty? Jaką formę powinno przyjąć świadczenie dożywotnie?