Nastoletnie macierzyństwo ‒ zagrożenie wykluczeniem społecznym czy szansa na integrację społeczną? Kontrowersje teoretyczne i podejścia praktyczne

Abstract

Nastoletnie macierzyństwo jest z punktu widzenia liczby i udziału urodzeń przez kobiety nastoletnie problemem marginalnym w krajach rozwiniętych, w tym w Polsce. Dotyczy bowiem relatywnie niewielkiej części członków współczesnych społeczeństw. Jednakże zainteresowanie tym zagadnieniem wynika z faktu, że rodzenie dzieci przez nastolatki nie zdarza się „równomiernie” w całym społeczeństwie. Występuje ono przede wszystkim wśród kobiet ze zmarginalizowanych środowisk i społeczności. Z tego względu studia prowadzone wśród kobiet, które w młodym wieku zostały matkami, dostarczają wiedzy na temat procesów wykluczenia społecznego, ubóstwa, nierówności społecznych, systemu pomocy społecznej oraz na temat działań podejmowanych przez podmioty polityki społecznej i same kobiety, prowadzących do ich społecznej integracji. Celem artykułu jest ukazanie na podstawie anglosaskiej literatury przedmiotu niejednoznacznych związków wczesnego macierzyństwa z wykluczeniem społecznym i społeczną integracją. Wyniki badań prowadzonych w Wielkiej Brytanii i Stanach Zjednoczonych, gdzie zjawisko nastoletniego rodzicielstwa jest relatywnie częste, wskazują na zagrożenia oraz na szanse, jakie niesie ze sobą fakt wczesnego macierzyństwa. W artykule zostaną przedstawione odmienne podejścia do nastoletniego macierzyństwa: pierwsze ‒ utożsamiające wczesne macierzyństwo z zagrożeniem, społecznym problemem, czynnikiem przyspieszającym proces dziedziczenia biedy i wykluczenia społecznego; drugie ‒ stanowiące krytyczną odpowiedź na przypisywanie wczesnemu macierzyństwu wyłącznie negatywnego znaczenia. Opisane zostaną koncepcje wykluczenia społecznego i integracji oraz rekomendacje badaczy dotyczące rozwiązań z zakresu polityki społecznej wobec młodych matek wynikające z badań nad nastoletnim macierzyństwem.