Orły – nie sępy; zwłoki – nie padlina. Uwagi na marginesie wersetów Mt 24,28 i Łk 17,37

Abstract

Dopiero na przestrzeni XX wieku polscy tłumacze Ewangelii dali się wciągnąć w pułapkę następującej analogii etymologicznej: Kluczowy dla wersetu Mt 24,28 grecki wyraz τσ πτωµα (to ptõma) pochodzi od wyrazu πτπτω (piptõ) = padać, zatem w polskich przekładach Ewangelii zaczęto go oddawać wyrazem „padlina”. A przecież we wszystkich pozostałych przypadkach wyraz ten w Nowym Testamencie zawsze i bez wyjątku określa ciało kogoś nieżyjącego, a w Mk 15,45 nawet ciało samego Zbawiciela. Zatem niewątpliwie wyraz ten nie budzi w nowotestamentalnej grece nawet cienia tych emocjonalnie negatywnych odczuć, jakie w języku polskim związane są z wyrazem „padlina”. Jeśli idzie o bardziej wieloznaczny wyraz τσ σωμα (to sõma), w Łukaszowej wersji logionu jest on na pewno synonimem τσ πτωµα, czyli określa ciało kogoś nieżyjącego. Toteż ciężkim błędem jest oddawać go wyrazem „padlina”, zwłaszcza że w Nowym Testamencie wyraz ten aż dwanaście razy określa ciało ukrzyżowanego Jezusa. Jako pierwszy Marcin Luter zdecydował się oba te terminy oddać w tłumaczeniu wspomnianych wersetów wyrazem nasyconym emocją negatywną,. Za przykładem Lutra poszły niektóre inne przekłady protestanckie, również polskie. W artykule przypomniano ponadto – zachowane w języku greckim! – spostrzeżenie Orygenesa, żeby nie przeoczyć właśnie tego szczegółu, że w naszym logionie mówi się o orłach, a nie o sępach. Niestety, fałszywa decyzja translatorska, którą tu krytykuję, owocuje niemal gruntownym zamknięciem na bogatą tradycję, którą w komentowaniu obu wersetów pozostawili Ojcowie Kościoła.

The author of the text devotes attention to the trap of etymological analogy, which is important from the point of view of translation, and affects the way the Gospel is interpreted. He focuses on the key Greek word το πτωµα (to ptõma) for the verse of Mt 24.28 and the word that is important for the verse Łk 17.37 το σωμα (to sõma). These words in Polish translations of the Gospels in the twentieth century began to be translated as “carrion”. According to the author, it was a wrong decision. Contrary to the words used in the source text, in Polish the word “carrion” is associated with emotionally negative feelings, while in the New Testament these words refer to the body of a dead person, often the Savior himself. The article also recalled Origen’s remarks in order not to overlook the detail that our logion talks about eagles, not vultures. According to the author, the false translation decision results in an almost profound closure to the rich tradition that the Fathers of the Church left in commenting on both verses.