„Zła kobieta”. Kobieta występna i kobieta-ofiara w księgach kryminalnych miasta Krakowa w epoce nowożytnej

Abstract

Books of villains (crime books, libri maleficorum) began to be written down in Poland since the 15th century. They are an invaluable source for learning about past criminal law, both substantive and procedural. In this paper author will focus on the social history, specifically the history of women. As intended, focuses on ‘bad women’, who were shown in both optics – as criminals and victims of crime. Crime books create images of murderesses, child killers, thieves, adulteresses, but also women who were raped, beaten and murdered. The outlined picture is ambiguous, because the motives of their behavior are not always known. Nonetheless, a woman appearing before a court (in whatever capacity – a crime or a victim), sui generis was considered to be that one, who should be punished, legally or at least morally.

Księgi kryminalne (libri maleficorum) były spisywane w Polsce począwszy od XV w. Stanowią one doskonałe źródło do poznania dawnego prawa karnego, zarówno materialnego, jak i procesowego. W niniejszym artykule źródła te wykorzystano jednakże do poznania historii społecznej, a dokładniej historii kobiet. Skoncentrowano się na „kobietach złych”, które ukazano zarówno w optyce sprawczyni, jak i ofiary przestępstwa. Księgi kryminalne kreują obrazy zabójczyń, dzieciobójczyń, złodziejek, cudzołożnic, ale i kobiet zgwałconych, bitych i mordowanych. Zarysowany obraz jest niejednoznaczny, gdyż nie zawsze znane są motywy ich postępowania. Niemniej kobieta występująca przed sądem (niezależnie od tego, w jakim charakterze – sprawczyni czy ofiary), sui generis była uznawana za tę, którą trzeba ukarać, prawnie lub chociażby moralnie.