Życie po życiu. Reprezentacje Żydów (Ocalałych i kolejnych pokoleń) we współczesnym kinie niemieckim i austriackim

Abstract

Tematem proponowanej rozprawy doktorskiej są filmowe wizerunki Żydów (Ocalonych oraz kolejnych pokoleń) we współczesnym kinie austriackim i niemieckim. Podstawowe pytanie badawcze dotyczy tego, czy i jak polityka historyczna tych państw wpływa na filmowe reprezentacje Żydów. Zarówno Niemcy, jak i Austria ponoszą winę za wydarzenia II wojny światowej, lecz kraje te zupełnie inaczej rozliczały się ze swoją przeszłością. Pozwoli to sprawdzić, na ile różna retoryka debaty o nazizmie i Zagładzie kształtuje filmowe reprezentacje Żydów – Ocalałych z Holocaustu i ich potomków. Należy też uwzględnić sytuację mniejszości żydowskiej w tych krajach współcześnie. Czy obecność Żydów w przestrzeni publicznej i życiu społecznym wpływa na ich reprezentacje w kinie? Przykłady z kinematografii Austrii i Niemiec stanowią ciekawy materiał badawczy do analizy komparatystycznej. Ważne więc będzie podkreślenie ewentualnych różnic i podobieństw między tymi kinematografiami, co pozwoli uchwycić pewne schematy w portretowaniu Żydów, wskazanie ich narodowych inwariantów. Podstawy metodologiczne pracy będą wspierać się więc m.in. na teoriach z zakresu studiów nad pamięcią. Ponadto zwrócę uwagę na to, czy wybrane do analizy filmy powielają antysemickie stereotypy czy też podchodzą do nich w sposób kreatywny, subwersywny. Istotna dla tematu pracy jest też refleksja nad tym, czy pokolenie Ocalonych i ich potomkowie pokazywani są w taki sam sposób. Czy ich filmowe wizerunki są konstruowane w odniesieniu do tych samych czy może różnych stereotypów np. Żyda jako Obcego i Żyda jako Ofiary?

The research premise addresses the question whether and how the historical politics of Germany and Austria affects the cinematic representations of Jews. Both countries are responsible for the consequences of World War II, but they have dealt with their wartime heritage differently. The dissertation investigates to what extent the assumed rhetoric of the debate on Nazism and the Holocaust shapes the cinematic representations of Jews. Also, taking into account the present situation of the Jewish minority in these countries. Selected examples from Austrian and German films make up interesting research material for comparative analysis. By stressing possible similarities and differences between the two national cinemas, it allows to capture certain patterns in presenting Jews as well as indicates their national invariants. The methodological approach draws on theories in the field of memory studies. Particular attention is directed to the question whether analysed films reproduce anti-Semitic stereotypes, or whether their approach is creative and subversive. The dissertation also reflects on the problem whether the generation of Survivors and their descendants are presented in the same way, or whether their cinematic images are constructed in relation to the same or different stereotypes: the Jew as the Other, or the Jew as a Victim?