Nie-miejsce umiejscowione. Rozważania wokół dramatów Rechnitz (Anioł zagłady) Elfriede Jelinek i Naszej klasy Tadeusza Słobodzianka

Abstract

Elfriede Jelinek i Tadeusz Słobodzianek w swoich dramatach piszą o udziale rodaków w Zagładzie. Zarówno w austriackim Rechnitz, jak i w polskim Jedwabnem miały miejsce brutalne pogromy, o których po wojnie zapomniano i w żaden sposób nie kultywowano ich pamięci. Oba miejsca można było nazwać za Claude’em Lanzmannem nie-miejscami pamięci, który terminem tym określił porzucone, nieoznaczone miejsca związane z Zagładą Żydów. Kiedy wiele lat po wojnie próbowano przywrócić pamięć wydarzeń, w obu tych miejscach spotykano się z dezaprobatą bądź obojętnością lokalnych społeczności. Analizując po części analogiczne sytuacje w Rechnitz i Jedwabnem, chciałabym zastanowić się, czy nie-miejsce pamięci może zmienić swój status ontologiczny i stać się miejscem pamięci oraz czy taki proces może zajść w przestrzeni rzeczywistej, czy potrzebne jest do tego inne medium. W tym celu skupię się na dwóch tekstach dramatycznych, które opowiadają o analizowanych wydarzeniach – Rechnitz (Anioł Zagłady) i Naszej klasie – oraz ich roli w procesie przywracania pamięci o Zagładzie. Ważnym kontekstem pozostają też historie obu miejsc, które ujawniają powielane wielokrotnie mechanizmy, co pozwala sądzić, że proces przywracania pamięci nie-miejscom można ująć w uniwersalne ramy.

In this thesis, the author would like to consider whether a non-sites of memory can change its ontological status and become a site of memory, and whether such a process can occure in real space, or if a different medium is needed. The author will focus on two dramas, which tell about the analysed processes – Rechnitz (The Exterminatig Angel) by Elfriede Jelinek and Our Class by Tadeusz Słobodzianek – and their role in restoring the memory of the Holocaust. The stories of both places, which reveal the repeatedly duplicated mechanisms, also remain an important context, which makes it possible to believe that the process of restoring memory to non-sites of memory can be put in a universal framework.