Aksjologiczne pozycjonowanie KOBIETY i MĘŻCZYZNY w listach pasterskich Episkopatu Polski w XXI wieku

Abstract

The pastoral letters of the Polish Episcopate are one form of communication between the Catholic Church and society. These are texts intended to be read during worship services. Thus, in this perspective, they determine the institution’s recognized values and their hierarchy. In this paper I will present the results of analyses of the concepts expressed by the lexemes WOMAN, MAN (and their synonyms) in the Letters. I will discuss how WOMEN and MEN are depicted linguistically, what linguistic-axiological positioning is done in these texts, what is the frequency of textual expressions realizing these two concepts, that is — what value the Church assigns to WOMEN and MEN. Fr. Boniecki’s statement from Anna Goc’s interview with Znak Publishing House is the starting point for the consideration: “The image of the church was formed over the centuries. Seminaries, the relationship of the priest to the diocese, the frequent, even Easter confession, the financing and maintenance of the church in general, the attitude to those without sacramental marriage, slavery, the class system of society, the place of women in the family and community, etc. — all this evolved, and this evolution had close ties to the balance of power within the Church itself.” The important question here, then, is how valuation is carried out in this type in institutional discourse and what axiological- emotive strategy builds the image of WOMEN and MEN. Another important issue is how this (reconstructed) institutional vision correlates with the categorization and valuation of these terms in 21st century Polish.

Listy pasterskie Episkopatu Polski to jedna z form komunikacji Kościoła katolickiego ze społeczeństwem. Są to teksty przeznaczone do odczytania podczas nabożeństw. Zatem w tej pespektywie wyznaczają uznawane przez tę instytucję wartości i ich hierarchię. W artykule przedstawię wyniki analiz pojęć wyrażanych leksemami KOBIETA, MĘŻCZYZNA (i ich synonimami) w listach. Omówię, jak KOBIETY i MĘŻCZYŹNI są obrazowani językowo, jakiego pozycjonowania językowo-aksjologicznego dokonuje się w tych tekstach, jaka jest frekwencja wyrazów tekstowych realizujących te dwa pojęcia, czyli — jaką wartość KOBIETOM i MĘŻCZYZNOM przypisuje Kościół. Punktem wyjścia rozważań jest wypowiedź ks. Bonieckiego z wywiadu Anny Goc dla Wydawnictwa Znak: „Obraz Kościoła tworzył się w ciągu stuleci. Seminaria, związki księdza z diecezją, częsta, choćby wielkanocna spowiedź, finansowanie i w ogóle utrzymanie kościoła, stosunek do osób bez sakramentalnego ślubu, niewolnictwo, układ klasowy społeczeństwa, miejsce kobiety w rodzinie i społeczności itd. — to wszystko ewoluowało, a ewolucja ta miała ścisłe związki z układami sił w samym Kościele”. Istotnym pytaniem jest tu zatem to, jak w tym typie w dyskursu instytucjonalnego przeprowadzane jest wartościowanie i jaka strategia aksjologiczno-emotywna buduje obraz KOBIET i MĘŻCZYZN. Kolejnym ważnym zagadnieniem jest to, jak owa (rekonstruowana) wizja instytucjonalna koreluje z kategoryzowaniem i wartościowaniem tych pojęć w polszczyźnie w XXI wieku.