Publikacje naukowe oraz podręczniki szkolne Polski Ludowej w świetle recenzji cenzorskich z lat 50. XX wieku

Abstract

W artykule omawiam wybrane strategie cenzorskie wobec piśmiennictwa naukowego i oświatowego ocenianego przez urząd cenzury w latach 50. XX wieku: ewaluację cytowanej w dziele literatury, wyingerowanie informacji poufnych i kłopotliwych, rezygnację z oceny naukowej na rzecz realizacji ideologicznej publikacji. W świetle przedstawionych rozważań poufne recenzje cenzorskie stają się tylko jednym z ogniw procesu wydawniczego, a celem większości z nich jest jedynie ocena realizacji ideologicznej złożonej do Urzędu publikacji. Teksty naukowe niosły z sobą ryzyko ośmieszenia cenzora, odsłaniały „bariery kompetencyjne”, dlatego jeszcze wyraźniej niż w przypadku beletrystyki widać rzeczywiste cele cenzorskich ocen oraz pozorność tak zwanej oceny merytorycznej.

In the paper I analyze selected censorship strategies towards scientific and educational publications evaluated by the Polish Censorship Office in 1950s. These strategies involve: evaluation of literature cited in the papers, elimination of confidential and problematic informations, resignation from scientific evaluation for the purpose of ideology. My analysis shows that censorship reviews were just one of the links in the chain of the publication process and that the aim of most of them was only the evaluation of ideological engagement. Scientific publications were risky for censors as they could humiliate them because they showed their „competence barriers”. Because of this they show real aims of censorship and the shallowness of the factual level of evaluation better than then typical censorship of literature.