Historia bibliotek publicznych dla dzieci (do 1914 roku)

Abstract

Przez wiele lat bibliotekarstwo i bibliotekarze dziecięcy traktowani byli przez historyków i współczesnych sobie badaczy jako obszar niewymagający uwagi, a wręcz ignorowany i pomijany w przepastnych kompendiach wiedzy na temat bibliotekarstwa publicznego. Materiały w języku polskim, upowszechniające wiedzę na temat początków bibliotekarstwa dziecięcego na świecie, pojawiły się po II wojnie światowej w literaturze fachowej, jednak najczęściej były to publikacje stanowiące raczej przyczynki, rzadko traktowały temat kompleksowo. Tymczasem kierunki i sposoby rozwoju usług dla tej grupy czytelników stanowią ciekawy przykład przenoszenia tej idei i wdrażania jej na terenie państw całego świata. Celem artykułu będzie uzupełnienie stanu wiedzy w polskiej literaturze przedmiotu na temat początków wyodrębniania usług bibliotecznych dla dzieci i kształtowania tej gałęzi bibliotekarstwa publicznego. Pod uwagę zostaną wzięte kraje pionierskie (Stany Zjednoczone i Wielka Brytania), a także państwa, które do 1914 roku, dzięki inicjatywom podejmowanym przez czołowych propagatorów tej idei, przeniosły na swój teren rozwiązania zarówno merytoryczne, jak i architektoniczne (m.in. Belgia i niektóre kraje Skandynawii). Prezentowane w artykule zagadnienia opracowane zostały za pomocą metody krytycznej analizy przedmiotu, na bazie materiałów opublikowanych głównie za granicą. Dla rozwoju bibliotekarstwa dziecięcego w Stanach Zjednoczonych i krajach Starego Kontynentu w XIX i początkach XX wieku niepoślednie znaczenie miały zarówno stabilnie postępujące polepszanie warunków bytowych klasy średniej, jak i działalność organizacji wyznających wartości feministyczne, których celem była poprawa poziomu życia i edukacji kobiet. Źródła historyczne wielokrotnie wskazują na powtarzający się schemat polegający na edukacji przedstawicieli poszczególnych krajów w Stanach Zjednoczonych, a następnie przenoszeniu idei na grunt lokalny. W ten sposób krystalizowała się koncepcja bibliotekarstwa dziecięcego w większości krajów europejskich na przełomie XIX i XX wieku, a także w pozostałych częściach świata w późniejszych latach.

For many years, librarianship and children’s librarians have been treated by historians and researchers as an area that does not require attention. They have been even ignored in the vast compendiums about public librarianship. Polish studies presenting beginnings of children’s librarianship in the world, have been published after the Second World War, but most often as short contributions. Meanwhile, the directions of developing services for this group of readers constitute an interesting example of implementing this idea in the other countries. The aim of the article is to supplement the state of knowledge in the Polish literature about the beginning of library services for children and further development of this branch of public librarianship. Pioneer countries (United States and Great Britain) will be taken into account, as well as other countries, which until 1914 have taken over the ideas (e.g. Belgium and Scandinavian countries). The issues presented in the article were developed using the method of critical analysis of the subject, based on materials published mainly abroad. Both the progressive improvement of living conditions of the middle class and the activities of feminist organizations were important for the development of children’s librarianship in the United States and the European countries. Historical sources repeatedly point out a repetitive pattern showing the transfer of ideas taken from United States to other countries by individual educators. This way, the concept of children’s librarianship developed in most European countries at the turn of the 19th and 20th centuries, as well as in other parts of the world in later years.