La competenza onomastica nell'insegnamento e nell'uso dell'italiano L2. Il contesto polacco

Abstract

La monografia presenta i risultati di una ricerca condotta a fini glottodidattici nella prospettiva dell’insegnamento e dell’applicazione/apprendimento dell’italiano come L2 da parte di utenti polacchi. L’autore convalida un’evoluta discussione scientifica sull’integrazione della competenza onomastica con altre competenze nell’insegnamento della lingua e della cultura italiana. È stata ipotizzata la necessità di introdurre un uso più attivo e consapevole dei nomi propri ovvero della competenza onomastica nella pratica glottodidattica. La competenza onomastica è il punto di partenza per attivare operazioni che arricchiscono la conoscenza di una lingua straniera – in questo caso l’italiano – a livello lessicale, strutturale, comunicativo-culturale e pragmatico. I saggi tematici nella parte teorica rendono conto di indagini precursori e informazioni chiave sul sistema dei nomi propri nella lingua, quindi l’onomastica come sottodisciplina della linguistica che si occupa dei processi di produzione e del funzionamento degli onimi nel registro orale e scritto del linguaggio. La parte applicativa contiene materiali onomastici raccolti in un corpus eterogeneo, rappresentativo del ricco universo di nomi propri estratti e catalogati in tabelle con riferimento alla lingua-cultura italiana: antroponimi (nomi di battesimo e cognomi); toponimi (nomi di luogo/geografici), marchionimi (nomi di marche), istituzionimi (nomi di organizzazioni e istituzioni). I nomi di battesimo, i toponimi e gli istituzionimi in italiano sono accostati agli equivalenti polacchi. I materiali onimici sono completati da una serie di attività didattiche e di elenchi di personaggi italiani nonché da un glossario dei termini onomastici di base. Il postulato di distinguere la glottodidattica onomastica come campo d’interesse di educazione linguistica porta a suggerire che questo filone di studi glottodidattici sia il risultato di un’interazione e parte di una prospettiva umanistica più ampia, che consiste nell’introduzione e nell’integrazione dell’onomastica in aree interdisciplinari e nella didattica, compresa la didattica delle lingue straniere.

Monografia prezentuje wyniki badań przeprowadzonych dla celów glottodydaktycznych w perspektywie nauczania i uczenia się/stosowania języka włoskiego jako obcego przez użytkowników polskich. Autor rozwija i aktualizuje dyskusję naukową na temat zintegrowania kompetencji onomastycznej z innymi kompetencjami w procesie nauczania języka i kultury włoskiej. Wykazuje tezę o potrzebie wprowadzenia i bardziej aktywnego oraz świadomego wykorzystania nazw własnych w praktyce glottodydaktycznej. Kompetencja onomastyczna jest punktem wyjścia do aktywacji operacji wzbogacających znajomość języka obcego, w tym wypadku języka włoskiego – na poziomie leksykalnym (słowotwórczym i kognitywnym), strukturalnym, komunikacyjno-kulturowym oraz pragmatycznym. Eseje tematyczne w części teoretycznej stanowią źródło zaawansowanych obserwacji glottodydaktyczno-onomastycznych oraz kluczowych informacji na temat systemu nazw własnych w języku, tym samym onomastyki jako subdyscypliny językoznawstwa zajmującej się powstawaniem i funkcjonowaniem onimów w rejestrze ustnym i pisanym języka. W części aplikatywnej znalazły się materiały onomastyczne zgromadzone w heterogenicznym korpusie, reprezentatywnym dla bogatego uniwersum nazw własnych, wyekscerpowanych i tabelarycznie skatalogowanych w odniesieniu języka-kultury włoskiej: antroponimy (imiona i nazwiska), toponimy (nazwy miejscowe/geograficzne), markonimy (nazwy marek) oraz instytucjonimy (nazwy instytucji i organizacji). Imiona, toponimy i instytucjonimy w wersji włoskiej zestawiono z ekwiwalentami w języku polskim. Całość uzupełniono zestawem zadań dydaktycznych oraz listami postaci kultury włoskiej i glosariuszem podstawowych terminów onomastycznych. Postulat wyodrębnienia glottodydaktyki onomastycznej jako działu edukacji językowej prowadzi do wniosku, że ten dział glottodydaktyki jest wynikiem współdziałania i częścią szerszej perspektywy humanistycznej, polegającej na wprowadzeniu i zintegrowaniu onomastyki z interdyscyplinarnymi obszarami nauki i dydaktyki, w tym dydaktyki języków obcych.