| dc.description.abstract | Autorka artykułu uczyniła przedmiotem swych analiz cykl krótkich tekstów narracyjnych
Henri Michaux noszących wspólny tytuł Voyage en Grande Garabagne. W części wstępnej dokonano
syntetycznego przeglądu dorobku krytycznego poświęconego temu autorowi. Opinie krytyków
o twórczości Michaux potraktowane zostały jednak w sposób szczególny — mianowicie jako świadectwo
recepcji czytelniczej jego utworów. Przyjęcie tego właśnie punktu widzenia pozwoliło na
ujawnienie pewnych prawidłowości, charakterystycznych dla odbioru dzieła nowatorskiego, które
wymyka się tradycyjnym regułom interpretacji.
Szczególną uwagę zwróciła autorka na te wypowiedzi krytyczne, które są wyrazem wahań dotyczących
klasyfikacji gatunkowej utworów H. Michaux, określenie kształtu gatunkowego Voyage
en Grande Garabagne stanowi bowiem cel jej dalszych rozważań. Za Głowińskim przyjmuje, że
gatunek funkcjonuje w tradycji literackiej jako pewna jednostka semantyczna, która nie determinuje
wprawdzie konkretnych sensów dzieła, ale sugeruje czytelnikowi typ sensów, jakich może
się spodziewać wchodząc w kontakt z określonym gatunkowo utworem, i w konsekwencji określa
jego postawę czytelniczą.
Na potrzeby analizy autorka wprowadza pojęcie sygnału gatunkowego, co pozwala jej na potraktowanie
lektury jako procesu odbioru serii takich właśnie sygnałów. Z teoretycznego punktu
widzenia rysują się tu dwie możliwości: albo czytelnik odbiera serię sygnałów wzajem się potwierdzających,
gatunkowo jednolitych; albo ma do czynienia z ciągiem sygnałów niejednolitych lub nawet
wzajem się wygaszających. Historycznie rzecz biorąc możliwość pierwsza zachodzi w dziełach realizujących
typ poetyki „,klasycystycznej””, możliwość druga — w utworach realizujących założenia
poetyk „,modernistycznych”, kwestionujących klasyczną hierarchię i czystość gatunkową.
Voyage en Grande Garabagne należy do drugiego typu dzieł i stąd trudne byłoby wskazanie
ścisłej definicji gatunkowej, szukać trzeba tego, co można nazwać dominantą gatunkową tekstu, serią sygnałów w stosunku do innych nadrzędną. W toku analiz autorka wyróżniła ciągi sygnałów
właściwych: periegezę (tytuł, przewijający się wątek podróży, „„egzotyczna”” onomastyka), dyskurs
naukowy (systematyczny układ treści, słownictwo techniczne i wobec tego ostatniego sprzeczny
ciąg sygnałów charakterystycznych dla dyskursu poetyckiego; nasycenie tekstu figurami stylistycznymi
i retorycznymi). Dominantę gatunkową Voyage en Grande Garabagne stanowi, zdaniem autorki,
seria sygnałów gatunkowych właściwych literaturze moralizatorskiej czy dydaktycznej (postawa
narratora wobec Świata przedstawionego i czytelnika, zatarcie ram czasowo przestrzennych utworu
i związane z tym alegoryzacja świata przedstawionego oraz uniwersalizacja sensów, jakie niesie tekst).
Jeśli jednak Michaux z Voyage... przyjmuje postawę moralisty, zasługuje on na miano moralisty
ironicznego i przewrotnego. Przedstawia bowiem świat pozornie egzotyczny, którego prawa okazują
się w ostatecznej instancji identyczne z zasadami etycznymi naszej epoki. | pl_PL |
