Les Gueux dans la littérature française du XVIe siècle

Abstract

Wziąwszy pod uwagę obfitość i rozmaitość francuskich wyrazów na oznaczenie gueux w XVI w., autor stara się najpierw określić aspekt personalny owych gueux — włóczęgów bez rodziny, żołnierzy-dezerterów, ofiar nędzy i epidemii, bezrobotnych, biednych studentów, zawodowych naciągaczy, prostytutek. Następnie przedstawia ich we właściwych im sytuacjach życiowych i zachowaniach — żebraków, włamywaczy, szarlatanów, uwydatniając szczególnie postać najsłynniejszego z nich, kapitana Ragot, o którym wspomina kilku pisarzy tej epoki, uderzonych potężną organizacją kompanii gueux. W dalszej części swojej rozprawy autor stara się wyjaśnić niemal ogólną sympatię, którą cieszyli się gueux w literaturze francuskiej drugiej połowy XVI w. w przeciwieństwie do literatury wcześniejszej, nieufnej wobec nich i podejrzliwej — obraz gueux zmienił się wraz ze zmianą obrazu świata, wtedy gdy społeczeństwo pogrążyło się w „wieku złota” wraz z wszystkimi społecznymi nierównościami, które niósł on z sobą. Wówczas widzi się gueux jako jedną z koniecznych plag zmaterializowanej epoki, przeciw której występują potwierdzając wolność człowieka, instytuując na przekór oficjalnemu społeczeństwu społeczność gueux, bardziej braterską, bardziej otwartą na ducha inicjatywy indywidualnej. Takim to obrazem, uszlachetnionym w pewien sposób, operują pisarze drugiej połowy XVI w., zwłaszcza Montaigne, uwrażliwiony na godność gueux, tych gueux, których przygody będzie opiewała niebawem hiszpańska picaresca i twórczość jej naśladowców.