| dc.description.abstract | I. Konwencja punktów widzenia
Treścią części pierwszej rozprawy jest zróżnicowanie punktu widzenia autora, narratora i poszczególnych
postaci fabularnych w odniesieniu do zawartości dzieła. Autorom chodzi o podkreślenie
rzeczywistego istnienia jedynie autora dzieła literackiego i uniknięcie nieporozumień wprowadzanych
przez tak częstą animizację narratora i postaci. Wydaje się, że w badaniach literackich
szczególnie istotne jest zróżnicowanie treści przedstawianych wprost przez autora w stosunku do
treści wyrażanych przez niego za pośrednictwem narratora czy postaci. Jednym ze sposobów służących
temu rozróżnieniu jest analiza elementów składniowo-stylistycznych dzieła i takich form
wypowiedzi, jak dialog czy monolog charakterystyczny dla postaci; narracja, relacja, opis, czasem
refleksja — formy typowo narratorskie, wreszcie komentarz odautorski lub inne odautorskie formy
wypowiedzi wykraczające poza czas fabuły. Badania D. Hopensztanda, W. Kaysera, L. Edela
oraz twórczość Melville'a, G. Kellera, K. Irzykowskiego, T. Manna, W. Gombrowicza
służą tu jako argumenty.
II. Konwencja ról
Sposób, w jaki zostały czytelnikowi przedstawione treści powieściowe, zależy od postawy
przybieranej przez autora w trakcie pisania. Są to jak gdyby role. Jest więc rola narratora; jest
„wczuwanie” się autora bezpośrednio w postać, i to w zależności od sytuacji tej postaci, np. postać
szczęśliwą, nieszczęśliwą itp.; jest „wchodzenie” w sytuację postaci za pośrednictwem narratora;
jest wreszcie komentarz autora o przedstawionym przez niego temacie. Autorski dystans w stosunku
do świata powieściowego jest szczególnie widoczny w powieściach warsztatowych, ponieważ zawartość
tych powieści obejmuje nie tylko stwarzaną fikcję, ale jednocześnie i jej analizę.
Ill Konwencja czasów
"Tak punkty widzenia, jak i role przyjmowane kolejno przez autora różnią się od siebie m. in.
w czasie. W związku z tym odróżnić należy dla powieści czasy inne niż czas jej pisania i czas czytania
(np. przez różnych czytelników), a mianowicie czas rzeczywisty i czasy umowne. Przez czas rzeczywisty
rozumiemy czas rzeczywistości obiektywnej, do której odnoszą się fakty powieści (nie dla
wszystkich powieści czas ten da się określić). Czasy umowne to czasy istniejące wewnątrz powieści.
W tym — czasy pozornie rzeczywiste: czas życia narratora oraz czas życia postaci związany z czasem
akcji, a nadto czasy umowne narratora i postaci (np. czas zdarzeń we wspomnieniach). Powiązanie
wszystkich wątków czy anegdot w powieściach ma charakter przyczynowo-skutkowy. Przykładem
powiązań o charakterze przyczynowym jest Sen z Chłopca na lotnym trapezie W. Saroyana.
Zdarzenia następują jedno po drugim nie tyle w chronologii występowania, co w kolejności pojawiania
się ich w centrum uwagi bohatera. Przykładem powiązań nacechowanych zdecydowanym
zmierzaniem do celu są powieści kryminalne, w których kolejność przedstawiania została uzależniona
od kolejności pojawiania się w umyśle głównego bohatera minionych zdarzeń, jak i związków
między nimi.
Obie formy powiązań przyczynowo-skutkowych odbiegają od chronologicznego układu zdarzeń,
dramatyzują bądź uliryczniają treści i w ten sposób uatrakcyjniają akcję. | pl_PL |
