Mickiewicz's dramatic poem "Forefather's Eve" as millenarian prophecy

Abstract

Dziady Mickiewicza — poemat dramatyczny złożony z trzech części — przepowiadają nadejście nowego tysiąclecia, nowej epoki, ery duchowości zakorzenionej w tradycji. Pierwsza część Dziadów (przez Mickiewicza oznaczona jako część II) w formie udramatyzowanej ukazuje bankructwo przeszłości: duchowość wspierała się bowiem na fałszywym wyobrażeniu ideału niewinności (zjawa dwojga dzieci), na okrutnej dla poddanych racji postępowania (widmo pana), na „życiu nie dla świata” (dziewczyna). W części drugiej (u Mickiewicza część IV) Gustaw rozwiązań dla czasu teraźniejszego, tj. okresu romantyzmu, poszukuje w przeszłości: duch winien być wieszczy, a nie pobożny (godzina Miłości); winien wspierać się na samopoświęceniu, nie na przepisach prawa (godzina Rozpaczy); powinien być ziemski, a nie spoza Świata (godzina Przestrogi). Konrad w części III pojawia się, aby zdemaskować „,grzeszność” rozwiązań Gustawa i odpokutować za nią. Staje się — poprzez sceny z widzeniem Ewy i Księdza Piotra — wieszczym symbolem nadejścia nowego Zbawiciela. Sceny końcowe zapowiadają Sąd Ostateczny: wtedy siły Szatana same się unicestwią, człowiek zrzuci z siebie wszelką polityczną i duchową niewolę, a ludziom przywrócona zostanie wiara.