| dc.description.abstract | Zajmowaliśmy się życiem i twórczością trzech pisarzy, reprezentujących trzy
narody bądź społeczności kulturowe leżące na pograniczach Wschodu i Zachodu, którzy
należą do kulturowego kompleksu przestrzeni europejskiej oraz do czasów dezintegracji
i niespójności osobowości ludzkiej i podmiotów twórczych, do czasu narastającej technicyzacji,
do czasu wojen światowych i ich następstw. Zajmowaliśmy się trzema wielkimi
postaciami kultury wieku XX, których dzieła opierają się na podobnych egzystencjalnych
pytaniach i próbach ich rozwiązania:
a. rozumienia osobowości jego możliwości i pojmowania jego komunikacji oraz
interaktywności ze światem otaczającym (własnym czy terytorialnie obcym)
b. stosunku do problemów całościowych i partykularnych
c. problemu autentyczności, stylizacji oraz ich kombinowaniu
d. poczuciu katastrofizmu, lęku, manipulacji oraz przemocy
e. z jednej strony utożsamiania się z „niskim” z drugiej zaś eksponowanie wyłączności,
„wysokiego”, ekskluzywnego i patetycznego.
O pozycji człowieka Gombrowicz mówi: „Starałem się ukazać, że dla człowieka
ostateczną instancją jest drugi człowiek nie zaś żadna wartość absolutna”. Odkrycie
wszakże „napięć międzyludzkich jest charakterystyczne dla wszystkich trzech autorów,
ukierunkowanie człowieka na transcendencję czy wartości absolutne spotykamy tylko
u Hronsky'ego. Przy tym wspólnym założeniu rozwiązywania problemów twórczość S. Maraia
można zaliczyć do pierwszej fazy modernizmu, psychologicznej, refleksyjnej ze słabo widzianymi
czy ukrytymi rysami autobiograficznymi, z tajemnicą, z mistycznym stosunkiem
do rodzimej przeszłości czy też kosmicznej i wiecznej.
Przeciwko spokojnemu, postępującemu, kontynuującemu opowiadaniu Maraia
Hronsky powołuje narratora - nagłego, dramatycznego dialogistę który może wtargnąć
do wnętrza swoich bohaterów jak tez zwracać się do odbiorcy poprzez ironiczne
inwektywy i stawianie bezpośrednich pytań. Wszakże siłą symbolu pokrywającego
wielką przestrzeń powieściowych struktur, jego wieloznaczności narzuca skalę światów
możliwych od podświadomego do transcendencji, co daje poczucie mitycznej celowości i
całości.
Najbardziej twórcza faza twórczości Hronsky'ego przypada na lata trzydzieste,
kiedy pisał powieść Pisarz Gracz, niemal w czasie, kiedy Gombrowicza „wyczerpała”
praca przy konstruowaniu Ferdydurke. „Przeżyciowy szok” połączony z „doświadczeniem”
(z historycznym doświadczeniem własnego kraju) przejawi się w silnej konstrukcji
autorskiej raz jeszcze w egzystencjalnej powieści Mistrz A. Bur (1947/48).
Gombrowicz swoim świadomie wytworzonym podmiotem (z dialektyką konstrukcji
i dekonstrukcji) przetwarzał problemy, które go irytowały w sposób, który przypomina
widzenie Zoli, wszakże procesy psychologiczne eksponowane przez Gombrowicza
można by nazwać neonaturalizmem. Katharsis wypływa tu z absurdalności istnienia.
Dialektyka konstrukcji i dekonstrukcji jest wyraźna w strukturze jego utworów, gdzie
jego podmiot autorski „narzuca się” geometrycznie na wszelkie przejawy instytucjonalizacji
(naukę, kulturę, wykształcenie) i oponuje spontaniczną świadomość osobowości,
która jest jeszcze władna poznawać przeciwko obiektywnemu, rozpoznanemu, ogólnemu.
Gombrowicz należy do szczytowej fazy moderny - do awangardy, nawet ze względu
na relatywny stosunek do rzeczywistości oraz własnego ja antycypuje podstawy nadchodzącej
postmoderny. | pl_PL |
