Genres and conventions in poetry

Abstract

W artykule została podjęta próba opisu dwudziestowiecznej poezji w aspekcie gatunkowym poprzez zintegrowanie różnych ujęć i perspektyw: tradycyjnej genologii, intersemiotyczności, koncepcji Bachtina i kognitywizmu. Powstał „pejzaż genologiczny” z modelem hierarchicznego stożka (zilustrowany poezją W. Szymborskiej), obrazującym różne stopnie „ugatunkowienia” utworu w zależności od prowieniencji formy, która obejmuje: 1) repertuar gatunków literackich, 2) rozszerzenie tego repertuaru poprzez wynalazki autorskie, 3) formy przejęte ze wzorów piśmiennictwa nieartystycznego, 4) formy przejęte ze wzorców kolokwialnych oraz 5) formy odpowiadające pewnym schematom myślenia. Odrębny problem stanowią odwołania do pozajęzykowych systemów semiotycznych (malarstwa, muzyki). Inna próba opisu nawiązuje do „nowej genologii” E. Balcerzana, wyróżniającej w poezji 3 gatunki: „reportaż”, „esej” i „felieton”. Jako zjawisko znaczące w latach 90. omówiona została fala sonetomanii i sonet służący za znak tradycji genologicznej oraz medium prowadzonej z nią gry. Artykuł kończy refleksja o użyteczności formy i różnych powodach nawiązań gatunkowych, o ich ubocznym charakterze oraz pozatekstowej ontologii: gatunek istnieje przede wszystkim w kontekstach komunikacji literackiej: tradycji i konwencji, a więc - świadomości nadawcy i odbiorcy, często pozostawiając nikłe ślady w tekście, przeważnie w tytule, który ukierunkowuje lekturę.