Тип автора - "изгоя" в русской поэзии Украины

Abstract

Współczesne prace literaturoznawcze z kręgu teorii komunikacji i semiotyki kultury pozwalają na zbudowanie typologii wyobrażeń nadawczo-odbiorczych dotyczących autora: 1) autor - „przepisywacz”, 2) autor - „zeświecczony prorok, demiurg”, 3) autor - „prześladowany prorok, odmieniec, odszczepieniec”, 4) autor - „artysta, rzemieślnik”, 5) autor - „trickster”, 6) autor - „osoba prywatna, nieprofesjonalista”. Pierwszy typ odpowiada najwcześniejszemu etapowi rozwoju piśmiennictwa, trzy ostatnie - różnym okresom wieku dwudziestego. W rosyjskiej literaturze Ukrainy najrzadziej spotykany jest typ autora - „odmieńca”. Reprezentują go, acz w odrębny sposób, dwaj twórcy z Kijowa: W. Makkawiejski (zm. w 1920 r.) i Ruryk Niemirowski (1923-1991). Analiza sztuki Makkawiejskiego z 1918 r. (Pierrot - morderca) ukazuje złożoność gatunkową utworu, poziomy gry z odbiorcą, kody ezoteryczno-mitologiczne. Cechy tekstu korespondują z legendą biograficzną jej autora jako „dziwaka”, „odszczepieńca” oraz z teatralizacją, karnawalizacją życia - zwłaszcza gdy chodzi o świat literacki - w Kijowie w latach 1918-1920. Ta odpowiedniość oznacza, że Makkawiejski mógł odwołać się w swej „inności” do wąskiego wprawdzie, ale podobnie myślącego audytorium, mógł z nim współdziałać. Ruryk Niemirowski natomiast to „odmieniec” - indywidualista, tworzący w systemie totalitarnym, z założenia więc bez możliwości oparcia w adresacie. Jego utwór (Pieśń trzech kwietniów. Poemat niepoprawny) ukazał się w trzy lata po śmierci autora. Analiza słownictwa poematu, ujętego w kilka kategorii obrazowych zgrupowanych wokół relacji: podmiot liryczny - inni potwierdza wstępną intuicję, iż autor wpisując się w typ „odmieńca” przeciwstawia się estetyzacji, panheroizmowi i tendencyjności sztuki państwa totalitarnego.