Podkultura więzienna na tle przemian społecznych we współczesnej Polsce

Abstract

Dysertacja doktorska pt. „Podkultura więzienna na tle przemian społecznych we współczesnej Polsce” stanowi nowe spojrzenie na patologizację środowisk „kibicowskich” w szeroko rozumianym aspekcie penitencjarnym. Autorski projekt „modelu koła” zaprezentowany na kanwie rozprawy, w myśl teorii transmisji, ma na celu ukazanie procesu tworzenia się nowych grup nieformalnych w środowisku izolowanym, a wywodzących się stricte z osób reprezentujących subkulturę okołosportową. Dodatkowym walorem opracowania są przeprowadzone badania empiryczne w postaci ankiet skierowanych do osób osadzonych, a przebywających w Zakładzie Karnym w Czerwonym Borze, Zakładzie Karnym Nr 2 w Łodzi, Zakładzie Karnym w Garbalinie, Areszcie Śledczym w Piotrkowie Trybunalskim oraz Oddziale Zewnętrznym w Goleszach. Podjęta analiza statystyczna przy jednoczesnym założeniu badawczym, że osoby wywodzące się ze środowiska pseudokibiców chuliganów mają potencjalny wpływ na pozostałe osoby inkarcerowane – umożliwiła ustalenie czy wśród tych osób występują psychologiczne predyspozycje do integracji z osobami o zainteresowaniach sportowych. Dodatkowo podjęty cel badań umożliwił uzyskanie obrazu „sportowych zainteresowań” badanych osadzonych, a kończąc na ustaleniu potencjału do wystąpienia wśród nich tożsamości grupowej, będącej de facto rodzajem tożsamości społecznej. Przy założeniu, że jednostka z uwagi chociażby na deprywację potrzeb, która towarzyszy izolacji więziennej, nie chce pozostać odosobniona, a tym samym izolowana, automatycznie decyduje się na przynależność do atrakcyjnej względem siebie oraz swoich psychologicznych preferencji grupy odniesienia – przyjmując jednocześnie jej tożsamość, która może mieć wymiar zarówno społeczny jak i antyspołeczny, to wyniki badań przeprowadzone przez autora rozprawy prowadzą do wniosków, że z uwagi na tzw. „atrakcyjność” omawianej grupy odniesienia w jednostkach penitencjarnych mogą pojawić się tendencje osadzonych do afilacji i akceptacji, a tym samym potrzeby przynależności grupowej. Podjęty temat rozprawy jest niewątpliwie niezwykle istotny dla dorobku zarówno doktryny jak i orzecznictwa z uwagi na fakt, że patologiczne środowiska „kibiców” w swej skrajnej postaci przybierają formę grup przestępczych o charakterze zbrojnym, a te z całą pewnością stanowią istotne niebezpieczeństwo dla porządku publicznego. Z kolei biorąc pod uwagę grunt czysto penitencjarny, to opisywane zjawisko patologizacji środowisk „kibicowskich” stanowi silną barierę dla wskazanego w art. 67 § 1 k.k.w. celu kary pozbawienia wolności, a tym samym dla oczekiwanej readaptacji i reintegracji społecznej. „Świat izolacji więziennej” pociąga za sobą „świat wykluczenia społecznego” i mając jednocześnie na uwadze fakt, iż w „lustrze mediów”, kreuje się, zachowawczo mówiąc, negatywny wizerunek tej grupy osób, to warto odwołać się do idei sprawiedliwości naprawczej, której należy upatrywać przede wszystkim w postępowaniu mediacyjnym, w którym strony same mogą dojść do porozumienia, a w konsekwencji sprawca czynu zabronionego miałby realną szansę na pozytywną readaptację społeczną.