Nie taki diabeł straszny jak go malują? Literatura audialna w kontekście szans i zagrożeń dla rozwoju czytelnictwa współczesnej młodzieży

Abstract

Wraz z wynalezieniem „grającego pudełka” i wkroczeniem w kolejną epokę komunikowania – erą Marconiego – zrodziła się nowa metoda rozpowszechniania dzieł literackich. Tym samym z jednej strony zaczęto więc ponownie oddziaływać na zmysł słuchu odbiorcy w sposób utożsamiany głównie z pradawną, ustną tradycją snucia opowieści, ze swej natury tak odmienną od czytania tekstów spisanych, z drugiej strony ludzie zetknęli się z zupełnie nową audialną jakością. Technicznie warunkowany przekaz literacki nie tylko zaznajomił słuchaczy z dorobkiem wielu pisarzy, ale także wprowadził ich w nową rzeczywistość – jak pisał Jerzy Tuszewski – „rzeczywistość oddychającą dźwiękiem”. Autorka niniejszego artykułu przygląda się współczesnej sytuacji czytelniczej. Zastanawia się, czy w zdominowanym przez wizualność XXI w. słuchowiska i audioobooki nadal mogą być traktowane jako atrakcyjny sposób obcowania z tekstami literackimi. W oparciu o badania własne analizuje współczesne preferencje młodzieży odnośnie wyborów różnych form medialnych rozumianych jako szkolne i pozaszkolne pomoce dydaktyczne. Docieka, czy literatura audialna jest w dzisiejszych czasach ciekawą, wartościową alternatywą uzupełniającą dla tradycyjnych książek, czy wręcz odwrotnie, groźnym zjawiskiem społeczno-kulturowym zniechęcającym do czytania.

With the invention of the ‘radio music box’ and the entrance into the next communication age – the Marconi Era – the new method of the dissemination of literary works was born. Thereby, on the one hand, the recipients’ sense of hearing once more started to be influenced in the way that is equated mainly with the old, aural tradition of storytelling – in its nature so different from the reading situation of written texts, on the other hand, people were faced with the completely new, aural quality. The technically determined literary broadcast not only familiarized listeners with the oeuvre of many writers but also introduced them into the new reality – as Jerzy Tuszewski has written – ‘the reality that breaths with sound’. The author of this article examines the modern readership situation. She wonders whether in the XXI century, dominated by visual aspects, radio dramas and audiobooks still can be treated as an attractive way of contact with literary texts. On the basis of her own research, she analyses the contemporary preferences of the young that apply to their different choices of media forms – understood as school and outside-school educational aids. She investigates whether nowadays audio literature is an interesting, quality, supplementary alternative for traditional books or, on the contrary, a dangerous socio-cultural phenomenon that discourages people from reading.