Nauka o wychowaniu w Niemczech — esej krytyczny

Abstract

Tekst stanowi analizę aktualnego stanu i rozwoju nauki o wychowaniu w Niemczech, która zdaniem autora traci swą tożsamość, by zostać przejęta przez inne dyscypliny, takie jak socjologia, czy przede wszystkim psychologia, lub też rozpada się na subdyscypliny rezygnujące z pedagogicznego sedna nauki o wychowaniu. Przedstawia argumenty tej tezy, odnosząc się do rozwoju pedagogiki i nauki o wychowaniu, jej podstaw filozoficznych, w których od 1800 roku kategorią wiodącą było „Bildung”. Te aspekty (humanistyczne) nauki o wychowaniu zostały porzucone na rzecz nowych paradygmatów w naukach o wychowaniu rozwijanych w XX wieku. Szczególnie chodzi tu o dominację podejść empirycznych oraz wpływ metod psychologicznych na badania w naukach społecznych. Na tym tle autor stawia pytanie o to, jak w przyszłości będzie wyglądał w Niemczech dyscyplinarny profil nauki o wychowaniu i pojmowanie przez nią samej siebie. Wraz z zawieszeniem znaczenia pedagogiki humanistycznej zarzucono także wyobrażenie, że w pedagogice mogłyby istnieć stany rzeczy dające się ująć pojęciowo jako wychowanie, nauczanie czy kształtowanie oraz możliwość identyfikowania ich w rzeczywistości.

The essay analyses recent developments in the science of education in Germany. It understands the situation observed today as a crisis. A long tradition of pedagogical reflection, based on experience as well as on strong philosophical thinking, dating back to the period of enlightenment and the classic idea of “Bildung” coined in 1800, is going to be abandoned and lost. This is also happening to the tradition of “Geisteswissenschaftliche Pädagogik”, which has been the leading paradigm of educational sciences in the 20th century. Instead, the empirical approach will become dominant, obviously influenced by methods of psychological research and those of social sciences. The new empirical approach has tremendous effects on the practice in education and teaching: ethical orientations and reflections, understanding and cooperation are given away, while more or less technological forms of pedagogical treatment will flourish.