Александр I и Польша

Abstract

Niniejszy artykuł prezentuje stosunki polsko-rosyjskie w początkach XIX w. poprzez pryzmat stosunków Aleksandra I z Czartoryskimi (przede wszystkim - Adamem Jerzym). Do pierwszego zbliżenia pomiędzy księciem Aleksandrem Pawłowiczem a Adamem Czartoryskim doszło na dworze Katarzyny 11 w 1795 r. Nie wiązał ich wówczas żadne interesy polityczne, lecz przyjaźń, jaka wytworzyła się pomiędzy młodymi ludźmi, nie patrzącymi przez pryzmat stosunków polsko-rosyjskich po 1795 r. Po objęciu rządów przez Aleksandra I Adam Czartoryski do 1806 r. był faktycznym kierownikiem polityki zagranicznej Rosji. Stworzył on plan zawarcia przez Rosję sojuszu z Austrią i Anglią przeciwko Napoleonowi. Jednym z ważnych punktów planu było również stworzenie polsko-litewskiego państwa (kosztem Prus) pozostającego w unii dynastycznej w Rosją. Plan Czartoryskiego załamał się po bitwie pod Austerlitz, rozwiały się również nadzieje polskiego społeczeństwa związane z Aleksandrem I. Kolejny okres współpracy Aleksandra I z Adamem Czartoryskim przypada na czasy kongresu wiedeńskiego. Pomimo iż wzajemne stosunki znacznie się oziębiły, to łączyła ich współpraca w celu konsolidacji ziem polskich pod berłem cara. Drogi Aleksandra I i A. Czartoryskiego rozeszły się ostatecznie, kiedy okazało się, że car nie zamierza stworzyć niezawisłego państwa polskiego oraz nie powołał księcia Adama na żadne stanowisko w administracji Królestwa Polskiego. Liberalna konstytucja, jaką otrzymało Królestwo Polskie, była przede wszystkim wynikiem gry dyplomatycznej cara w okresie kongresu wiedeńskiego. Już od listopada 1815 r. dla współpracowników imperatora stało się jasne, iż kwestia polska przestała być dla Aleksandra I problemem europejskim, a traktowana była przez niego jako wewnątrzrosyjska. Począwszy od sejmu 1818 r. rozpoczęła się likwidacja jakże iluzorycznych nadziei Polaków na odrodzenie niezawisłego państwa polskiego.