Avant-garde: rupture, renversement, destruction

Abstract

Polemiczny i negatywny program awangardowych kierunków XX w. zakłada dwa uzależnione wzajem od siebie, przeciwstawne sposoby postępowania — zerwanie i odwrócenie, których celem jest zniszczenie dawnych wartości (tradycji, reguł, przestarzałej estetyki itd.), a więc odcięcie się od wszystkich dawnych zasad, form i hierarchii. Jest to tendencja dająca początek prawdziwej „tradycji zerwania”, wszystkie bowiem awangardowe kierunki, począwszy od futuryzmu, głoszą kolejne zerwanie już nie tylko z tradycją, ale także z poprzedzającymi je bezpośrednio ruchami awangardowymi, uznanymi za przebrzmiałe. Stosowana przez nie technika posługuje się całym zespołem polemicznych chwytów: ,„oczyszczeniem przez pustkę”, diametralnym przestawieniem wartości, systematyczną ich dewaluacją, "demistyfikacją” i „zrywaniem masek”, wreszcie kultem antysukcesu — prowokacją, skandalem, agresywną i hałaśliwą reklamą, słownym gwałtem, propozycjami ogólnej „rzezi”. Wszystkie awangardowe prądy XX w. demonstrują zdecydowany nastrój bojowy, militarny, prawdziwy szał agresji, wymagający „techniki destruktywnej, techniki szoku, tekstów „druzgocących”. Wszystkiemu nadaje ton słownik rewolucyjny i nihilistyczny: „niszczyć”, „łamać”, „wymiatać”, ,,druzgotać”, „obalać i unicestwiać” itd. Retoryka ta sprawdza się w postawie i działalności futurystów, dadaistów, ekspresjonistów i surrealistów.