Bóg i diabeł w Nowej Hucie. Bracia Karamazow Petra Zelenki

Abstract

Artykuł jest poświęcony filmowi Petra Zelenki Bracia Karamazow, który miał powstać w otoczeniu kombinatu w Nowej Hucie (naprawdę krakowską hutę gra tu czeski Hrádek), gdzie przebywa grupa czeskich aktorów wystawiających spektakl na podstawie powieści Dostojewskiego. Zelenka wykorzystał autentyczny spektakl przygotowany przez Lukáša Hlavicę dla praskiego Teatru Dejvickiego (premiera w 2000 roku). Koncepcja Zelenki opiera się więc na znanej konwencji „teatru w filmie”, w której elementy sceniczne przeplatają się z realnym życiem, a wydarzenia autentyczne dopełniają fragmenty teatralnej inscenizacji. Zelenka wykorzystuje spektakl Braci Karamazow, który w ujęciu jego twórców skoncentrowany jest na motywie ojcobójstwa, a także na samej postaci Fiodora Karamazowa, wprowadzając go w przestrzeń pokomunistycznego skansenu. To zderzenie wielkiej przypowieści o grzechu ze zdesakralizowanym – w założeniu – symbolem komunistycznej dominacji tworzy główny element wizji filmowej dopełnionej losami aktorów i widzów tego inscenizacyjnego eksperymentu.