Codzienność i niecodzienność spotkania – dialogika Martina Bubera wobec relacji między wychowawcą i wychowankiem. Intuicje pedagogiczne

Abstract

Celem artykułu jest ukazanie koncepcji wychowania Martina Bubera. Filozofa szczególnie interesowała specyfika relacji między wychowawcą a wychowankiem. Nie jest ona czysto dialogiczna, ponieważ kategoria „obejmowania” przysługuje wyłącznie wychowawcy. Tylko on potrafi rozpoznawać charakter, dynamikę i cel procesu wychowawczego. Jednak relacja z wychowankiem wykazuje szereg cech właściwych dialogice. Należą do nich np.: szczerość, bezpośredniość, obustronne zaangażowanie, podmiotowe traktowanie partnerów, a ich zwieńczeniem jest „obecność” rozumiana jako wzajemne „bycie-wobec”. Ważną kwestią, analizowaną przez Bubera w ramach koncepcji pedagogicznej, jest problem twórczości. Potencjał twórczy, którym dysponuje każdy wychowanek, jest szczególnie cenny z punktu widzenia pedagogiki. Wychowawca podejmuje działania na rzecz jego ujawnienia i kształtowania. Jednak rozwijanie zdolności twórczych nie powinno być traktowane jako cel, lecz jako środek. Twórca, jakkolwiek tworzy dla innych, pozostaje samotny. Proces tworzenia nie otwiera go na innych, gdyż mają oni do czynienia nie z nim, lecz z jego dziełem. Iluzją jest zatem oczekiwanie, że twórczość prowadzi do wspólnoty.

This paper aims to examine Martin Buber’s concept of educating. Buber’s specific field of interest was the teacher-pupil relation. It is not purely dialogical since the notion of ‘embracing’ inheres only in the teacher. Only he/she can recognize the specifics, dynamics and the aim of the educating process. Nevertheless, the relation with the pupil manifests a number of features typical for dialogics, such as: candor, directness, mutual engagement, subjective attitude towards partners, and – above all – ‘presence’ understood as mutual ‘being-towards’. An important issue raised by Buber in his concept of pedagogy is the problem of creativity. The creative potential, possessed by every pupil, is particularly valuable from the perspective of pedagogy. The teacher takes actions to reveal and shape it. However, developing creativity should not be treated as the goal, but as the means. The creator, despite the fact that he/she creates for others, remains solitary. The process of creating does not open him/her to the others, since they do not experience him/her, but only the result of the process. Therefore, it is an illusion to expect creativity to lead to community.