Die "Volksmärchen der Deutschen" von Johann Karl August Musäus und deren Rezeption in der Romantik

Abstract

Wydane w latach 1782-1786 Niemieckie baśnie ludowe Johanna Karla Augusta Musausa, znanego oświeceniowej publiczności autora poczytnych Podróży fizjognomicznych, przyjęto początkowo entuzjastycznie, uznając je za wyjątkowo udaną formę literaryzacji elementów baśniowej tradycji ustnej i pisanej oraz podkreślając walory "dowcipnej" narracji. W wieku XVIII pojęcie "baśni" (Miirchen) miało szerokie znaczenie. Słowniki i leksykony wskazują na to, iż pojęcia: "bajka" (Fabel), "baśń" (Mcirchen), "podanie" (Sage) i "legenda"(Legende) mogły być używane zamiennie. Musaus definiuje we wstępie do swego zbioru zatytułowanym Słowo wstępne do pana Dawida Runkela, będącym humorystyczną autoprezentacją pisarza i jego baśni, pojęcie "baśni" jako "poetę cudowną" (wunderbare Dichtung), przemawiającą w sposób szczególny do wyobraźni czytelnika. Taka definicja baśni pozwoliła zebrać Musausowi w swym zbiorze teksty, które według dzisiejszych kryteriów określono by w większości jako podania. Ukazanie się w roku 1812 pierwszego tomu Baśni dziecięcych i domowych braci Jakuba i Wilhelma Grimmów było wydarzeniem epokowym w historii baśni. Baśnie braci Grimmów na długo stały się normą o uniwersalnym znaczeniu, według której oceniano baśniowość tego typu utworów. Podług romantycznej miary Grimmów oceniano również oświeceniowe baśnie Musausa, a ocena ta najczęściej nie wypadała pozytywnie. Artykuł przedstawia recepcję Niemieckich baśni ludowych Musausa u braci Grimmów, Ludwika Tiecka, Achima von Arnima i u nawiązującego bezpośrednio do romantycznych koncepcji Grimmów Ludwika Bechsteina, uwypuklając na ich przykładzie różnicę w ujęciu fenomenu baśniowości w oświeceniu i romantyzmie.