Uneigentliche Erkenntnis im Werk Hermann Brochs

Abstract

Wczesny rozwój intelektualny Brocha przypada na czasy naukowego radykalizmu, który był kształtowany przez wiedeński pozytywizm logiczny. Zwrot Brocha ku literaturze miał swe źródło w rozczarowaniu, jakie spowodował w nim ów kierunek filozofii, nie dopuszczający, poza empiryzmem, innych źródeł poznania. Ten stan rzeczy przyczynił się do rozpadu wartości i ogólnego relatywizmu. Broch poszukuje w literaturze i sztuce uniwersalnej symbolicznej wartości, zdolnej zintegrować i nadać sens rozproszonej rzeczywistości w kulturze i życiu społecznym. W swych teoriopoznawczych dociekaniach sięga do późnego średniowiecza, w którym nadrzędnej symbolicznej wartości podporządkowane były inne dziedziny życia. Okres reformacji i następujący po nim rozpad wartości prowadzi do zastąpienia platonizmu pozytywizmem. Broch wyrzeka się konserwatyzmu, szukającego ratunku w rewaloryzacji dawnych historycznych modeli, poszukuje natomiast zrębów nowej jedności, wolnej od dogmatu. Sztuce i literaturze, ze względu n a ich symboliczno-funkcjonalne właściwości, przypisuje szczególną rolę. Autor artykułu omawia antropologiczno-estetyczną funkcję Brochowskiego symbolu, który dzięki swym multyplikacyjnym właściwościom (symbolizacja symbolu) potrafi dotrzeć do mityczno-mistycznych wymiarów istnienia. Nośnikiem tego transcendentnego stanu poznawczego jest „liryzm” . Broch dostrzega jego przejawy w sztuce, literaturze i filozofii. Sceptycyzm pisarza rodzi natomiast brak możliwości jego naukowej weryfikacji.