„Smutek rzeczy” czy melancholijny uśmiech. O odczytywaniu nastrojów i walorów estetycznych w dalekowschodnich utworach poetyckich oraz ich współczesnych imitacjach

Abstract

The article aims to describe how reading aesthetic qualities and artist’s moods in the Far East poetry looks from the perspective of a Western scholar, how they are imitated in European works. The publication concerns the analysis of these aspects in haiku and waka. For works of such type the characteristic trait is the sense of melancholy, arising from awareness that the world and the subject that is learning it are both elusive. The impression of constantly changing environment and the transience of time characteristic of haiku and waka has its roots in the Buddhist belief in the impermanence of things that contributed to the formation of a specific type of perception: experiencing beauty with pain. It is from the Buddhism that the term mujōkan derives from, later used to describe the emotional perception of real- ity. The Japanese expanded this experience even more, adding to the awareness of impermanence the feeling of painful beauty. The author argues that the inhabitants of the Land of the Rising Sun understand the concept of beauty completely differ- ently from us, that they have different aesthetic categories, and yet European artists attempt to imitate them.

Artykuł ma na celu przedstawienie w jaki sposób z perspektywy zachodniego badacza wygląda odczytywanie walorów estetycznych, nastrojów twórcy w dalekowschodniej poezji, w jaki sposób są one imitowane w utworach europejskich. Publikacja dotyczy analizy tych aspektów w haiku i waka. Dla tego typu utworów charakterystyczne jest m. in. uczucie melancholii, wynikające ze świadomości, że świat oraz poznający go podmiot ma charakter ulotny. Charakterystyczne dla haiku i waka wrażenie ciągłej zmienności otoczenia i ulotności chwili ma korzenie w buddyjskim przekonaniu o nietrwałości rzeczy, które przyczyniło się do ukształtowania specyficznego rodzaju percepcji: doznawania piękna wraz z bólem. Z buddyzmu zaczerpnięto termin mujōkan i zaczęto go stosować na określenie emocjonalnego odbioru rzeczywistości. Japończycy jeszcze bardziej rozbudowali to doznanie, dodając do świadomości nietrwałości odczucie bolesnego piękna. Autorka artykułu dowodzi, że mieszkańcy Kraju Kwitnącej Wiśni zupełnie inaczej od nas rozumieją pojęcie piękna, posiadają inne kategorie estetyczne, a mimo to europejscy twórcy podejmują próby ich imitacji.