Ustalenie granicy polsko-radzieckiej w byłych Prusach Wschodnich – konsekwencje II wojny światowej

Abstract

After the end of World War II, the Republic of Poland received new state borders in the West, in the East and in the North. These include the Polish-Soviet border in East Prussia, which was created as the result of Germany’s defeat and the capture of the Prussian province by Soviet troops. Its general and imprecise course was determined at the conferences of the Big Three politicians in Tehran, Yalta and Potsdam. At the conferences, the decision was taken to divide East Prussia between the Soviet Union and Poland. Yet, it was only after the war that the demarcation lines were clarified. This division of territory was included in Polish-Soviet bilateral agreements and in the protocols of the mixed delimitation commissions. The drawing of the border line in the field took place in stages and took over ten years. The final course of the Polish-Soviet border was decided only in 1957–1958.The aim of this article is to present the actions of the Polish government in exile to incorporate East Prussia into the post-war borders of Poland and to show the position and decisions of politicians from the anti-fascist coalition countries regarding the Prussian province. The article will also outline the process of shaping the demarcation line between Polish and Soviet areas in East Prussia after the war.The article uses source documents from the Archives of Modern Records and the Archives of the Ministry of Foreign Affairs in Warsaw and the Archives of the Border Guard in Szczecin.

Po zakończeniu II wojny światowej Rzeczpospolita Polska otrzymała zupełnie nowe granice państwowe, zarówno te zachodnie, wschodnie, jak i północne. Do takich należy granica polsko-radziecka w byłych Prusach Wschodnich, która jest rezultatem klęski Niemiec w wojnie i zdobycia prowincji pruskiej przez wojska sowieckie. Jej orientacyjny bieg został ustalony na konferencjach polityków Wielkiej Trójki w Teheranie, Jałcie i Poczdamie. Na konferencjach zapadły decyzje dotyczące podziału Prus Wschodnich pomiędzy Związkiem Radzieckim a Polską. Dopiero po wojnie, w polsko-radzieckich porozumieniach bilateralnych oraz w protokołach mieszanych komisji delimitacyjnych, doprecyzowano przebieg linii rozgraniczenia tych terenów. Wytyczenie granicy w terenie odbywało się etapami i trwało ponad dziesięć lat. Ostateczny przebieg granicy polsko-sowieckiej został rozstrzygnięty dopiero w latach 1957–1958.Celem niniejszego artykułu jest przedstawienie działań rządu Rzeczypospolitej Polskiej na uchodźstwie na rzecz włączenia Prus Wschodnich w powojenne granice Polski oraz ukazanie stanowiska i decyzji polityków państw koalicji antyfaszystowskiej w sprawie prowincji pruskiej. Ponadto ukazany zostanie proces kształtowania się linii rozgraniczenia obszarów polsko-radzieckich w Prusach Wschodnich po wojnie.W artykule wykorzystano dokumenty źródłowe z Archiwum Akt Nowych i Archiwum Ministerstwa Spraw Zagranicznych w Warszawie oraz Archiwum Straży Granicznej w Szczecinie.