Akta sądów grodzkich (1944–1950) jako źródło do badań strat osobowych okresu II wojny światowej

Abstract

The general goal of the article is to present the use of juridical files as a source for research on the issue of the social effects of World War II. It focuses on their most important dimentiosn – the personal losses. This is an extremely important issue, as it refers to the highest casualty a country’s community can suffer as a result of warfare. Importantly, for this last of the world conflicts, it is still an open topic. After all, we do not have detailed data based on archival sources, regarding the final number of casualties, let alone possibly determining their personalities. However, this text is not intended to make definitive statistical summaries in this regard. It is not even an attempt at such a treatment of the subject of Polish wartime losses. It presents only a certain fragment, in absolute terms perhaps not very impressive and referring to one city, but concerning specific people who fell victim to the war activities of 1939–1945, and whose personal details, fate and circumstances of death were precisely determined. The main task of the article is to show the usefulness of court files in fragmentary research aimed at determining the final number of victims of World War II. The records of the Municipal Court in Białystok served as an example in this area.

Artykuł w swym założeniu ogólnym ma przybliżyć zastosowanie akt wymiaru sprawiedliwości jako źródeł do badań nad zagadnieniem społecznych skutków II wojny światowej. Skupia się jednak na ich najwyższym wymiarze – stratach osobowych. Jest to zagadnienie niezwykle istotne, gdyż odnosi się do największej ofiary, jaką społeczność danego kraju może w wyniku działań wojennych ponieść. Dodatkowo, dla ostatniego z konfliktów światowych nadal jest to temat otwarty. Nie dysponujemy wszakże szczegółowymi, opartymi na źródłach archiwalnych danymi odnośnie do końcowej liczby ofiar. Nie mówiąc już o ewentualnym ustaleniu ich personaliów. Niniejszy tekst nie ma jednak na celu dokonywanie ostatecznych podsumowań statystycznych w tym zakresie. Nie jest nawet próbą takiego ujęcia tematu polskich strat wojennych. Prezentuje pewien tylko wycinek, w wartościach bezwzględnych może niezbyt okazały i odnoszący się do jednego właściwie miasta, ale za to dotyczący konkretnych osób, które padły ofiarą działań wojennych z lat 1939–1945, a których dane osobowe, losy i okoliczności śmierci udało się dokładnie ustalić. Głównym zadaniem artykułu jest bowiem ukazanie użyteczność akt sądowych w wycinkowych badaniach mających prowadzić do ustalenia ostatecznej liczby ofiar II wojny światowej. Za przykład w tym zakresie posłużyła natomiast dokumentacja Sądu Grodzkiego w Białymstoku.