W zwierciadle rzeczy

Abstract

Kolejny, jubileuszowy już, dziesiąty tom serii wydawniczej Życie prywatne Polaków w XIX wieku, podobnie jak wcześniejsze tomy, również zrodził się z potrzeby innego opowiadania o przeszłości. Tym razem proponujemy nową perspektywę poznawczą życia prywatnego i życia codziennego epoki – jego ogląd – przez pryzmat materialnego otoczenia ludzi. Prywatność „w zwierciadle rzeczy”, czyli skoncentrowanie uwagi na środowisku materialnym, w którym upływało życie Polaków pod zaborami, pozwoliło na przybliżenie indywidualnych, prywatnych światów, ukazanie scen i rytmu życia codziennego, krajobrazów kulturowych, przestrzeni życia, które pozostawały w cieniu. Przedmioty otaczające człowieka można analizować przez pryzmat ich użyteczności, typologii, genezy, zasięgu terytorialnego. Tradycyjne badania kultury materialnej gubiły często kontekst społeczny artefaktów. Warto przyjrzeć się ich roli w szerszej perspektywie. Z pozoru bezgłośne przedmioty, gromadzone przez życie, otaczające człowieka, selekcjonowane, chronione, odrzucane stanowią zwierciadło, które przy odpowiednim zestawie pytań potrafi przemówić. Świat rzeczy otaczających człowieka odzwierciedla realia jego codziennej egzystencji, jego mentalność, standard życia, wyznawane wartości, upodobania estetyczne, więzi rodzinne, charakter codziennych zajęć, sposoby spędzania wolnego czasu, przynależność grupową, stosunek do mody, religii, przemian cywilizacyjnych. Redaktorzy mają świadomość, że prezentowany tom nie wyczerpuje tematyki i prowokuje jedynie do dalszego dyskursu nad życiem prywatnym Polaków w XIX stuleciu. Pryzmat „rzeczy” otworzył dodatkowe spektrum możliwości badawczych sfery życia codziennego i intymnego społeczeństwa polskiego pod zaborami. W artykułach nie zabrakło refleksji dotyczących mentalności ludzi epoki, do której drzwi otwierały właśnie źródła materialne. Otaczające Polaków w XIX wieku formy dały możliwość obserwacji zmian w obrębie kultury, umożliwiły wniknięcie do niedostępnych środowisk społecznych, a ukazanie biografii poprzez „rzeczy” rzuciło nowe światło na postaci badane dotychczas wyłącznie za pośrednictwem źródeł pisanych. „Zwierciadło rzeczy” może stać się inspiracją do dalszych studiów nad społeczeństwem polskim w dobie rozbiorów. Publikacja dofinansowana przez Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie Współwydawcą jest Instytut Historii UWM

The next, tenth jubilee volume of the publishing series Private Life of Poles in the 19th Century, similarly to the previous volumes, was also born out of the need for a different story about the past. This time we propose a new cognitive perspective of the private life and everyday life of the epoch – its view – through the prism of people’s material surroundings. Privacy „in the Mirror of Things”, that is focusing attention on the material environment in which the life of Poles under the partitions passed, allowed for the introduction of individual private worlds, showing scenes and the rhythm of everyday life, cultural landscapes, living spaces that remained in the shadows. Objects surrounding a person can be analyzed through the prism of their usefulness, typology, genesis, and territorial scope. Traditional studies of material culture have often lost the social context of artifacts. It is worth looking at their role in a broader perspective. Seemingly silent objects, collected by life, surrounding a person, selected, protected, rejected, constitute a mirror that can speak with an appropriate set of questions. The world of things surrounding a person reflects the reality of his daily existence, his mentality, standard of living, professed values, aesthetic preferences, family ties, the nature of everyday activities, ways of spending free time, group membership, attitude to fashion, religion, and civilization changes. The editors are aware that the presented volume is not exhaustive and only provokes further discourse on the private life of Poles in the 19th century. The prism of „things” opened up an additional spectrum of research possibilities in the sphere of everyday and intimate life of Polish society under the partitions. The articles did not reflect on the mentality of the people of the era to which the door was opened by material sources. The forms surrounding Poles in the nineteenth century made it possible to observe changes within culture, made it possible to penetrate into inaccessible social environments, and the presentation of biographies through „things” shed new light on the figures studied so far only through written sources. „The Mirror of Things” may become an inspiration for further studies on Polish society during the partitions.