Polowania na czarownice w XVII-wiecznej Nowej Anglii w perspektywie koncepcji kolektywnego wrzenia Émile’a Durkheima

Abstract

The goal of the article is to show how the concept of collective effervescence by Émile Durkheim facilitates the shift in Cognitive Science of Religion (as postulated by Sebastian Schüler) by emphasizing the interrelationships between the human mind, body and social life. The concept is applied in the analysis of the witch trials of 17th century Salem, Massachusetts. Particular emphasis is placed on the bodily dimension of human gatherings – an aspect that interests contemporary scholars of Cognitive Science of Religion who refer to the works of Durkheim and his students. Collective effervescence and its components – i.e. the formation of assemblies, creation of spontaneous rituals, and collective representations – are used to analyse the phenomenon and to answer the question about possible causes of the events that took place in Salem.

Celem artykułu jest pokazanie, jak koncepcja kolektywnego wrzenia Émile’a Durkheima, kładąca nacisk na wzajemne relacje między ludzkim umysłem, ciałem i życiem społecznym, ułatwia dokonanie postulowanego przez Sebastiana Schülera zwrotu w kognitywnych badaniach nad religią. Koncepcja Durkheima została zastosowana w analizie procesów czarownic w XVII-wiecznym Salem. Artykuł kładzie szczególny nacisk na wymiar cielesny ludzkich zgromadzeń – aspekt interesujący dla współczesnych religioznawców kognitywnych nawiązujących do dorobku Durkheima i jego uczniów. Kolektywne wrzenie oraz jego elementy składowe – tj. tworzenie się zgromadzeń i zalążków spontanicznych rytuałów oraz reprezentacje zbiorowe – posłużyły do analizy fenomenu oraz udzielenia odpowiedzi na pytanie o możliwe przyczyny wydarzeń, które miały miejsce w Salem.