Dekompozycja współczesnego parlamentu w kontekście ograniczenia jego autonomii, przewartościowania funkcji i upadku obyczajów

Abstract

W opracowaniu poddano analizie trzy elementy procesu dekompozycji współczesnego parlamentaryzmu: polityczne ograniczenie autonomii parlamentu, przewartościowanie jego funkcji oraz upadek obyczajów i języka parlamentarnego. Nietrudno dostrzec, że deprecjacja pozycji ustrojowej parlamentów, w tym jego autonomii, jest procesem linearnym i jednokierunkowym. Składa się na to wiele, niekiedy sprzecznych ze sobą, trendów. Nadal autonomia parlamentu w warstwie prawnej nie doznała wyraźnego regresu. Wręcz przeciwnie, da się zauważyć tendencję do wzmacniania jego autonomii. Współcześnie o zakresie autonomii parlamentu decyduje jednak sfera polityki, a nie uwarunkowania prawne. Zagrożeniem dla autonomii dzisiejszych parlamentów jest rosnąca siła i wpływy egzekutywy: głowy państwa i rządu, w tym jego szefa. Wyraźnie dostrzec należy, że ograniczenie autonomii parlamentów dokonuje się w warstwie politycznej, a nie prawnej. Przewartościowanie funkcji parlamentarnych dotknęło w szczególności funkcji ustawodawczej i kontrolnej. Przyczyniło się do tego pojawienie się w parlamentach stronnictw populistycznych. Na deprecjację jakości ustawodawstwa wpływa nadmierna liczba przepisów i częste zmiany już istniejących ustaw. Wiąże się to ściśle z nadużywaniem regulaminowej instytucji – szybkiej ścieżki legislacyjnej. Obecnie funkcję ustawodawczą ogranicza też możliwość wydawania dekretów z mocą ustawy przez organy władzy wykonawczej, a ponadto kontrola konstytucyjności prawa, którą wykonują sądy konstytucyjne. Natomiast w krajach należących do Unii Europejskiej funkcja ustawodawcza parlamentów narodowych doznała ograniczenia, gdyż pojawiły się akty normatywne wydawane przez organy unijne. Funkcja kontrolna parlamentu ograniczona została także poprzez wycinkowe tylko realizowanie kontroli i rezygnację z kontroli systematycznej i kompleksowej. Istotnym czynnikiem dekompozycji współczesnego parlamentu jest wejście do „świątyni demokracji” partii populistycznych, które istotnie go osłabiają. Wprowadzają do jego mechanizmu partykularne interesy. Są zaczynem przetargów różnych grup środowiskowych i źle pojmowanego lobbingu. Niweczą kształtowane przez stulecia obyczaje parlamentarne. Szczególnie ekspresyjnie dostrzega się to w dewastacji języka parlamentarnego. Ten „nowy język” oparty jest na nadużyciach semantycznych i pełny eufemizmów. To język półprawd i kłamstw. Stąd nastąpiło wyraźne obniżenie poziomu debat parlamentarnych. Zawsze ich celem było osiąganie kompromisów, ale obecnie często zachęcają do konfliktów.