Autonomia finansowa – definicja pojęcia

Abstract

W artykule omówiono problematykę autonomii finansowej jako pojęcia łączącego aspekt prawnofinansowy z autonomią terytorialną. Z uwagi na interdyscyplinarność problematyki, w artykule przeanalizowano poglądy przedstawicieli doktryny szeroko rozumianych nauk społecznych – prawnych, ekonomicznych i politologicznych Konstrukcyjnym ideałem państwa w historii Europy było „państwo narodowe” rozumiane według wzoru „jeden naród = jedno państwo”. Jednakże, prawie w żadnym z państw, taki ideał nie został osiągnięty. Co do zasady większość europejskich państw to państwa wielonarodowe i wieloetniczne. Zasadnicza większość mniejszości narodowo-etnicznych żyje na terenie swoich tradycyjnych ojczyzn i ze względu na wydarzenia historyczne znalazły się one w państwie, w którym dominuje „naród tytułowy” (narodowa większość, która sprawuje władzę). W celu ochrony praw mniejszości, przy jednoczesnym zachowaniu dominacji narodu tytułowego, wykształciła się koncepcja autonomii jako rozwiązania kompromisowego, które przewidywało, że państwo centralne zrzekało się części swojej władzy na rzecz wyodrębnionego regionu, przy jednoczesnym zachowaniu integralności i suwerenności terytorialnej państwa centralnego. Dotychczasowe doświadczenia pokazały, że przyznanie prawa autonomii terytorialnej mniejszościom przez naród tytułowy może nie tylko być skutecznym mechanizmem łagodzenia konfliktów, ale może również zapobiegać secesji. Problematyka ta budzi zainteresowanie nie tylko polityczne, publicystyczne, ale i naukowe. W polskiej, jak i zagranicznej doktrynie prawa rozważania dotyczące zagadnienia autonomii terytorialnej sprowadzały się głównie do aspektów ustrojowych (organy władzy, wybory) z pominięciem aspektu finansowego. Jednakże kwestie finansowe mają niebagatelne znaczenie w kontekście ruchów separatystycznych. Ponadto finanse publiczne to swoisty „układ nerwowy całego państwa”. Mechanizmy finansów publicznych polegają na gromadzeniu i podziale zasobów pieniężnych, a ich wadliwe funkcjonowanie może doprowadzić do destabilizacji państw. Podział publicznych zasobów finansowych nabiera szczególnego znaczenia, gdy ustrój państwa zakłada funkcjonowanie w ramach jednolitego organizmu państwowego terytoriów autonomicznych. Podział władzy finansowej pomiędzy państwo a terytoria autonomiczne, wzajemne relacje pomiędzy budżetami tych podmiotów to takie kwestie, które mają wpływ na kształtowanie ustroju politycznego. Autonomia finansowa to jedna z płaszczyzn szerszego zjawiska, jakim jest autonomia terytorialna.