Atrakcyjność zabytkowej zabudowy w powiecie łowickim według stanu jej zachowania

Abstract

The aim of the article was to present the current state of preservation and attractiveness in terms of the condition of the historic manor houses and wooden houses in the Łowicz County. The author wanted to draw attention to a serious problem related to the preservation of cultural heritage. In this area, there are currently 146 cottages and 14 manor houses listed as historic monuments. Although these buildings are listed as monuments, there are situations where they are not properly preserved or have long ceased to exist. This development of the matter has been aided by human passivity (in the past, insufficient attention was paid to monuments) and the lack of funds for renovations. Therefore, it is now necessary to pay greater attention and be aware of the existence of not only well-known, renovated, and attractive monuments, but also those in need of rescue (their fate partly lies in our hands). It is worth mentioning that private owners find it more difficult to obtain grants and funds for renovations (which should not be the case, as this heritage has shaped the history of this area). Manor houses and cottages are significant elements that showcase the history of the Łowicz County, and so they should be nurtured to remain for future generations. Therefore, we make it a point in the article to present the number of objects that have a chance to remain in space/landscape for a long time (buildings in good and fair condition) and to approximate the part that will become ruins or collapse completely in the near future if no action is taken (buildings in poor condition and ruins). Attractiveness in terms of condition was examined using the direct comparison method, while the condition was analysed based on the author’s inventory cards made in the field and compared with those obtained from the Voivodeship Office for the Protection of Monuments. The obtained results allowed the determination of the actual condition of manor houses and wooden houses in the Łowicz County as well as updated information for this area in the registry of monuments. The highest number of manor houses, i.e. as many as seven, were assessed as being in poor condition, while only three objects were classified as being in good condition. By creating a matrix of direct comparisons for manor houses and parks, it was possible to create a ranking of the most attractive manor houses and green areas in terms of their condition in the Łowicz County. Objects in better condition were ranked higher. The most attractive buildings were the manor houses in Borów, Stanisławów, and Osiek, while the parks in Boczki, Chąśno, Borów, and Sobota were highly rated. It is worth noting that among the examined manor houses, buildings themselves were usually much more attractive than the surrounding parks (although this relationship was not noticeable in the case of the manor house located in Boczki). It is also worth mentioning that out of 76 plots, old wooden houses have already been demolished, but cottages can still be found on 70 plots. Additionally, among the wooden houses, those in poor condition predominated (32) and were not utilised by anyone anymore. Only a small minority, i.e. 13 buildings, were in good condition and, furthermore, some of them have already changed their original form, e.g. they have been plastered.

Celami artykułu było przedstawienie aktualnego stanu zachowania oraz atrakcyjności ze względu na stan zachowania zabytkowych dworów i domów drewnianych w powiecie łowickim. Autorki chciały zwrócić uwagę na poważny problem związany z zachowaniem dziedzictwa kulturowego. Na tym obszarze występuje aktualnie aż 146 chałup i 14 dworów wpisanych do rejestru zabytków. Mimo to zdarzają się sytuacje, w których budynki te nie są zachowane w odpowiednim stanie lub już od dawna nie istnieją. O takim rozwoju spraw zadecydowała ludzka bierność (dawniej nie przywiązywano wystarczającej wagi do ochrony zabytków) i brak funduszy na prowadzenie remontów. Obecnie należy więc zdać sobie sprawę z istnienia nie tylko znanych, wyremontowanych i atrakcyjnych zabytków, lecz także tych potrzebujących ratunku (ich losy leżą po części w naszych rękach). Warto wspomnieć, że prywatnym właścicielom trudniej jest otrzymać dotację i fundusze na remonty. Dwory i chałupy to istotne elementy ukazujące historię powiatu łowickiego, które należy pielęgnować, aby zachować je dla przyszłych pokoleń. Dlatego też w artykule zdecydowano się na ukazanie tych obiektów, które mają szansę pozostać w przestrzeni jeszcze przez długi czas (stan dobry i średni), oraz budynków, które w niedalekiej przyszłości – jeśli nikt nie podejmie żadnych działań – staną się ruinami lub całkowicie się zawalą (stan zły i ruiny). Atrakcyjność ze względu na stan zachowania badano za pomocą metody porównań bezpośrednich, zaś stan zachowania przeanalizowano na podstawie własnych kart inwentaryzacyjnych wykonanych w terenie i porównano je z tymi uzyskanymi w Wojewódzkim Urzędzie Ochrony Zabytków. Pozyskane wyniki pozwoliły stwierdzić faktyczny stan zachowania dworów i domów drewnianych w powiecie łowickim, a także uaktualnić informacje dla tego obszaru znajdujące się w rejestrze zabytków. Zły stan zachowania dotyczy największej liczby dworów, bo aż siedmiu, zaś jedynie trzy obiekty zakwalifikowano jako zachowane w dobrym stanie. Dzięki wykonaniu macierzy porównań bezpośrednich dla dworów i parków udało się stworzyć ranking najatrakcyjniejszych pod względem stanu zachowania dworów i terenów zieleni w powiecie łowickim. Obiekty zachowane w lepszym stanie znajdowały się wyżej w rankingu. Najatrakcyjniejszymi budynkami były dwory w Borowie, Stanisławowie oraz Osieku, zaś najlepiej ocenione parki to te w Boczkach, Chąśnie, Borowie i Sobocie. Warto zaznaczyć, że w przypadku dworów zazwyczaj znacznie atrakcyjniejszy był sam budynek niż otaczający go park (zależność ta nie była jednak zauważalna w założeniu dworskim znajdującym się w miejscowości Boczki). Warto wspomnieć, że na 76 działkach stare domy drewniane zostały już zburzone, lecz na 70 działkach nadal można odszukać zabytkowe chałupy. Dodatkowo wśród domów drewnianych przeważały obiekty zachowane w złym stanie (32), które nie były przez nikogo użytkowane. W stanie dobrym była zdecydowana mniejszość, jedynie 13 budynków, co więcej, część z nich zmieniła już swoją poprzednią formę, np. została otynkowana.