О литературном жанре "Дневника писателя" Ф. М. Достоевского

Abstract

W wielu studiach i artykułach poświęconych Dziennikowi pisarza dzieło Dostojewskiego uznaje się za pozbawiony formy rodzaj aktywności literackiej i dziennikarskiej, prezentujący poprawnie i wiernie autorski punkt widzenia na problemy społeczne, polityczne, historyczne i estetyczne oraz jednocześnie za rodzaj laboratorium dla jego twórczości powieściowej. Analizując kompozycję Dziennika pisarza krytycy zazwyczaj odróżniają pamiętniki i formy dziennikarskie od czystej fikcji - opowieści i ich zarysów. Autorka uważa, że Dziennik pisarza można potraktować jako dzieło literackie o nowym gatunku, co wyjaśniałoby jego fragmentaryczny charakter: „Dziennik tak się ukształtował, że jakiekolwiek zmiany w jego formie są niemożliwe” - powiedział Dostojewski. Ta fragmentaryczność może być wyjaśniona przez specyficzną rosyjską skłonność do akceptowania rzeczywistości w całym jej chaosie, a także przez płodną wyobraźnię pisarza. To wszystko dało w rezultacie tzw. „wolną powieść” (swobodnyj roman) jak rozumiał ów gatunek A. Puszkin. Istotnie Dziennik pisarza jako zapis zdarzeń codziennego życia, został podzielony na rozdziały i części przyporządkowane wspólnej idei - wyjaśnianiu duchowej, narodowej odrębności. Ów związek gatunków i form trudnych zazwyczaj do pogodzenia wynika z niepowtarzalnego zmysłu kreowania fikcji jaki posiadał Dostojewski oraz z jego pragnienia aby nie pominąć żadnego niezwykłego szczegółu codziennych zdarzeń. W związku z problemem gatunku i kompozycji, autorka bada obecność głosu autora dla bardziej obiektywnej oceny szczerości/nieszczerości wykreowanego „ja” Dostojewskiego. Z tego punktu widzenia opowieści Dostojewskiego ułożone są w ogniwa jako przedmiot całej „powieści” oraz motywowane przez obecność indywidualnych głosów, które pełnią rolę narracyjną.