| dc.description.abstract | Praca niniejsza składa się ze wstępu, dwóch podstawowych części i dopełnienia.
We wstępie wspomniano o genezie pracy i trudnościach związanych z badaniami pogranicza
dwóch sztuk oraz ustalono pojęcie i zakres terminu „fakt muzyczny”. „Fakt muzyczny” oznacza
tu wszelkie zjawisko muzyczne, fakt z dziejów muzyki, pojęcie muzykologiczne oraz wrażenie
wywołane przez określony utwór muzyczny — jeżeli wspomniane tu zdarzenia, przedmioty, pojęcia
i procesy stały się w jakikolwiek sposób elementem dzieła literackiego.
Treścią części pierwszej pracy jest wyodrębnienie i przegląd potencjalnych stanowisk, możliwych
do zajęcia przez badaczy literatury i muzyki.
Wyodrębniono trzy zasadnicze stanowiska:
1. Badania związków strukturalnych;
2. Badanie funkcji w aspekcie autonomicznym i heteronicznym;
3. Badanie związków zewnętrznych, inspiracji.
Pierwsze stanowisko zasadza się na badaniach metastrukturalnych przy maksymalnym sprecyzowaniu
i sformalizowaniu przedmiotu badania i toku badawczego. Będzie to swoista analiza
porównawcza struktury utworu muzycznego i literackiego. Zwrócono uwagę na możliwość zastosowania
tu ogólnego aparatu pojęciowego logiki matematycznej, teorii informacji i cybernetyki.
Badanie funkcji spełnianych przez „fakt muzyczny”, istniejący w dziele literackim w ten
lub inny sposób, można prowadzić, jak się wydaje, w dwóch zasadniczych kierunkach. Po pierwsze
jako analizę opartą na założeniach ogólnej teorii znaku, po drugie na przykładzie konkretnego
utworu literackiego — jako analizę funkcjonalną wielorako pojmowaną. Funkcje spełniane przez
fakt muzyczny zależeć będą od aktualnie przypisywanych mu właściwości i od tego, do jakiej
warstwy utworu literackiego będziemy go odnosić.
Trzecie możliwe do zajęcia stanowisko polega na wykrywaniu i badaniu relacji istniejących
między różnymi .,„faktami muzycznymi” wcielonymi w utwór literacki a szeroko pojętym kontekstem
społecznym ich genezy, trwania i przekształceń w rzeczywistości pozaliterackiej.
Wyodrębnione tu postawy badawcze nie występują na ogół w postaci czystej.
Część druga pracy wypełniona jest rozważaniami na temat niektórych funkcji spełnionych
przez fakty muzyczne w Doktorze Faustusie, a także uwagami o muzycznej strukturze tej powieści.
Mowa jest o różnych przejawach kontrapunktu, który uwzględniając pewną licencję semantyczną, uzewnętrznia się raz w spięciach czasowych (retrospekcyjny czas narracji, przeciwbieżny mu
czas fabularny i pozapowieściowy czas historyczny), to znów w zderzeniach i kontrastach treściowo-
fabularnych, czy też objawia się interwałami spięć w sferze generalnej interpretacji utworu,
jego wymowy filozoficznej i ideowej.
Na podobnej zasadzie mówi się o harmonii i enharmonii, która stanowi jakby formalny
aspekt wieloznaczności i symbolizmu treściowego. Wyróżniono tu przetworzenia enharmoniczne
proste i uwikłane i określono ich specyfikę, a także stopień przyjętej licencji semantycznej. Wskazano
również na możliwość ujęcia w kategoriach kompozytorskich pewnych zabiegów autorskich,
jak np. procesu racjonalizacji i uprawdopodobnienia psychologicznego fenomenu genialności.
Zwrócono także uwagę na sprawę symbolizmu muzycznego i nawarstwień problematyki muzycznej.
Dzieło Manna zyskało tu ogólną interpretację uwzględniającą stosunek Manna do muzyki i konfliktów
współczesnego świata. Dzieło to przez swą wielostronną wymowę i tragizm stało się artystycznym
wcieleniem idei antynomiczności i nieustannej niedookreśloności naszego czasu. Jest
konstrukcją otwartą, która nie może i nie powinna być skończona, chyba że na zasadzie gestu
poety — świadomie przyjętej metafory. W tym też symbolizmie i niedookreśloności znajduje swe
uzasadnienie dołączone do pracy uzupełnienie jako swobodnie pojęta część trzecia: cytowany
wiersz A. Słuckiego pt. Leverkühn (oraz słowa J. Przybosia o metaforze), | pl_PL |
