"Tous sangs mêlés" de José Maria Arguedas: la modernité, un projet in-amorcé?

Abstract

Mimo że ponad trzydzieści lat upłynęło od śmierci peruwiańskiego pisarza i antropologa, Jose Marii Arguedasa, dzieło jego jest w dalszym ciągu przedmiotem licznych komentarzy i dyskusji. Zdania są podzielone co do istotnej wartości dzieła i przedsięwzięć teoretycznych Arguedasa. Jedni twierdzą, iż to właśnie on najlepiej odtworzył lokalny świat andyjski; są także krytycy, jak np. Mario Vargas Llosa, którzy uważają, iż dzieło Arguedasa tworzy coś w rodzaju „utopii archaicznej”, „nostalgicznego powrotu” ku „przeszłości, ku kulturom przed-hiszpańskim, które to kultury są w trakcie kompletnego zanikania”. Ambicją artykułu jest wykazanie, iż projekt powieściowy (Pomieszanie krwi) i krytyczny Arguedasa jest być może utopijny, lecz w żadnym razie nie jest archaiczny. Arguedas przeciwstawia się projektowi Mario Vargas Llosa jako nowoczesności wąsko pojętej, rozumianej jako okcydentalizacja, jedyny paszport „postępu” kapitalistycznego, bez najmniejszej próby jej zrelatywizowania. Arguedas bierze pod uwagę zagadnienie różnie kulturalnych. Pomieszanie („metissage') kultur, będące ideologicznym punktem wyjścia powieści Pomieszanie krwi (która zostanie następnie sproblematyzowana przez autora w jego nieukończonej powieści Lis z góry i lis z dołu) stanowi najprawdopodobniej jej komponent fundamentalny, albowiem jest symptomem utraty tożsamości spowodowanej przez skomplikowanie nowoczesnego świata. Pomieszanie krwi proponuje poszukiwanie tożsamości nowoczesnych, które mieszczą się nie w jakimś układzie monolitycznym, lecz wynikają z pertraktacji prowadzonej w liczbie mnogiej w sposób ciągły. Klucz do tożsamości nie znajduje się bynajmniej w fakcie przynależności do jakiejś jednej grupy ludzkiej, która praktykuje wykluczanie innych. Krótko mówiąc, chodziłoby o coś, co możemy nazwać tożsamością pomieszania.