Introduction: The Return of the Exception

Abstract

The history of the 20th century, and more recently the two-decades long war on terror, have taught us the lesson that the normalisation of the state of exception (intended here as the proliferation of legal instruments regulating emergency powers, and their constant use in varied situations of crisis) is never immune from the risk of leaving long-lasting impacts of legal and political systems. With the “Return of the Exception” we intend to bring to the fore the fact that in the pandemic the state of exception has re-appeared in its “grand” version, the one that pertains to round-the-clock curfews and strong limitations to the freedom of movement and assembly, all adorned by warfare rhetoric of the fight against an invisible enemy – which, given the biological status of viruses, it cannot but be ourselves. But “return” here must be intended also in its psychoanalytic meaning. Much like the repressed that lives in a state of latency in the unconscious before eventually returning to inform consciousness and reshape behaviour, the state of exception is an element that remains nested in law’s text before reappearing in a specific moment with forms and intensity that are not fully predictable. Still, it remains cryptic whether the pandemic inaugurates a new epoch of liberal legality – the post-law – or just augurs its structural crisis.

Historia XX wieku, a ostatnio trwająca dwie dekady wojna z terroryzmem, nauczyły nas, że normalizacja stanu wyjątkowego (rozumianego tu jako mnożenie instrumentów prawnych regulujących kompetencje nadzwyczajne i ich stałe stosowanie w różnych sytuacjach kryzysowych) nigdy nie jest wolna od ryzyka pozostawienia długotrwałych skutków dla systemów prawnych i politycznych. W niniejszym tomie poświęconym Powrotowi stanu wyjątkowego, pragniemy zwrócić uwagę na fakt, że w czasie pandemii stan wyjątkowy pojawił się ponownie w swojej „pełnowymiarowej” wersji w postaci całodobowej godziny policyjnej i znaczących ograniczeń swobody poruszania się i zgromadzeń, a wszystko to przyozdobione wojenną retoryką walki z niewidzialnym wrogiem, którym, biorąc pod uwagę biologiczny status wirusów, możemy być tylko my sami. Ale „powrót” należy tu rozumieć także w jego psychoanalitycznym znaczeniu. Podobnie jak wyparte, które pozostaje w stanie latencji w obrębie nieświadomości, by w końcu powrócić, by wpłynąć na świadomość i zachowanie podmiotu, podobnie i stan wyjątkowy jest elementem, który pozostaje w stanie latencji w tekście prawa, by powrócić w sposób jawny w konkretnym momencie, przejawiając się w nie dokońca dających się przewidzieć formach i intensywności. Wciąż jednak nie wiadomo, czy pandemia inauguruje nową epokę liberalnej legalności – epokę postprawa – czy tylko wróży jej strukturalny kryzys.