Zasada instancyjności postępowania karnego

Abstract

Zasada instancyjności postępowania, gwarantująca stronie postępowania prawo do poddania orzeczenia wydanego przez sąd pierwszej instancji kontroli wykonywanej przez odrębny organizacyjnie sąd wyższego rzędu, ze względu na umocowanie w przepisach Konstytucji RP oraz aktach prawa międzynarodowego, takich jak Konwencja o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności oraz Międzynarodowy Pakt Praw Obywatelskich i Politycznych, a także z uwagi na szczególne znaczenie w określeniu modelu postępowania karnego, może być uznawana za jedną z naczelnych zasad procesu karnego. Mimo, iż stanowiła ona przedmiot licznych artykułów naukowych, to w zakresie odnoszącym się do postępowania karnego nie doczekała się jeszcze opracowania monograficznego. W doktrynie postępowania karnego wyrażany jest pogląd, że zasada instancyjności postępowania zawiera się w szeroko rozumianej zasadzie kontroli, obejmującej kontrolę w znaczeniu procesowym, realizowaną przez środki zaskarżenia, oraz kontrolę społeczną. Kontrola instancyjna w zaprezentowanym podziale form realizacji zasady kontroli sensu largo lokowana jest jako szczególny rodzaj kontroli procesowej, wykonywanej przez zwyczajne środki odwoławcze, umożliwiając wgląd sądu wyższego rzędu w działalność orzeczniczą sądu niższego rzędu. Drugą z form realizacji kontroli procesowej jest kontrola wykonywana przez Sąd Najwyższy przez nadzwyczajne środki zaskarżenia, określana także jako nadzór judykacyjny. W rozprawie doktorskiej poświęconej zasadzie instancyjności postępowania karnego poddano analizie procesową formę zasady kontroli, wykonywanej przez zwyczajne środki odwoławcze, tj. apelację i zażalenie, celem udzielenia odpowiedzi na pytania o właściwy zakres kontroli instancyjnej w obecnie obowiązującym, kontrolno-rozpoznawczym modelu postępowania odwoławczego, a także o zgodność obowiązujących regulacji ustawowych oraz praktyki stosowania prawa ze standardami konstytucyjnymi i konwencyjnymi.