Übersetzung von fiktionaler und nichtfiktionaler Prosa. Untersucht an polnisch-deutschen und polnisch-englischen Translationsfällen

Abstract

Die spezifischen translatorischen Herausforderungen beim Übersetzen von fiktionaler Prosa auf der einen und nichtfiktionaler Prosa auf der anderen Seite hängen mit dem unterschiedlichen Status beider Formen der Narration zusammen: Beim fiktionalen Erzählen sind vor allem das vom Autor gewählte narrative Genre, Epochenströmungen bzw. -codes, vielleicht eine individuelle Ästhetik zu beachten; beim „faktualen“ Erzählen (MARTINEZ / SCHEFFEL 2005) ist die nichtfiktionale Textsorte sowie der – in der Regel absichtsvolle – Umgang des Autors mit dem Faktenmaterial besonders wichtig. Beide für vergleichende Analysen gewählten Beispiele sind in den 1950er Jahren entstanden: Für die fiktionale Prosa steht MAREK HŁASKOs kurze Erzählung Krzyż (‚Das Kreuz‘, 1956), für die nichtfiktionale bzw. halbfiktionale Prosa stehen GUSTAV HERLING-GRUDZIŃSKIs kanonische Memoiren aus dem Gulag, Inny świat (‚Eine andere Welt‘, 1951/1952).

The specific translatory challenges of prose fiction, on the one hand, and nonfictional narrative, on the other hand, are connected with the different status of both these forms of narration: In prose fiction, first of all, the genre chosen by the author, the trends and codes of an epoch and, maybe, the author’s individual aesthetics have to be taken into account; in „factual“ narration (MARTINEZ / SCHEFFEL 2005), however, the nonfictional genre and also the author’s – as a rule deliberate – way of dealing with the facts tend to be especially important. Both examples chosen for a comparative analysis were written in the 1950ies: Fictional prose is represented by MAREK HŁASKO’s short narrative Krzyż (‚The Cross‘, 1956), nonfictional prose, half-fictional prose respectively, by GUSTAV HERLING-GRUDZIŃSKI’s ‚classical‘ memoirs of the Gulag, Inny świat (‚A World Apart‘, 1951/1952).

Specyficzne wymagania translatoryczne przy tłumaczeniu prozy fikcjonalnej z jednej i prozy niefikcjonalnej z drugiej strony łączą się z różnorodnym stanem obydwu form narracji: w narracji fikcjonalnej przede wszystkim trzeba zwracać uwagę na wybrany przez autora gatunek narracyjny, tendencje i kody danej epoki, może i styl autorski; w wypadku narracji „faktualnej“ (MARTINEZ / SCHEFFEL 2005) zaś, gatunek niefikcjonalny jak i – z reguły celowy – na specjalną uwagę zasługuje sposób traktowania faktów. Obydwa wybrane dla analiz porównawczych przykłady powstały w latach 1950: prozę fikcjonalną reprezentuje krótkie opowiadanie MARKA HŁASKI Krzyż (1956), niefikcjonalną albo półfikcjonalną zaś klasyczny pamiętnik z Gulagu GUSTAWA HERLINGA-GRUDZIŃSKIEGO, Inny świat (1951/1952).