Apokryficzność i ekfrastyczność jako komplementarne poetyki intertekstualne

Abstract

Rozprawa Apokryficzność i ekfrastyczność jako komplementarne poetyki intertekstualne dotyczy powiązań apokryficzności oraz ekfrastyczności, ich wspólnych punktów i komplementarności. Celem dysertacji jest wykazanie i zaprezentowanie niedostrzeganej do tej pory paralelności tych dwóch poetyk intertekstualnych. Praca składa się z czterech rozdziałów analitycznych poprzedzonych częścią teoretyczną, czyli Wprowadzeniem, w którym pojawia się próba jak najdokładniejszego wyjaśnienia „apokryficzności” i „ekfrastyczności”, a także uzasadnienie zestawienia tychże kategorii. W tej części zostają scharakteryzowane dwa rodzaje komplementarności – przejawem pierwszej są apokryficzne ekfrazy, drugiej – ekfrastyczne apokryfy. Ponadto pojawia się tu wyjaśnienie koncepcji refokalizacji. Pierwszy z rozdziałów analitycznych (Refokalizacja w apokryficznych ekfrazach i ekfrastycznych apokryfach) jest poświęcony sposobom funkcjonowania refokalizacji. W drugim rozdziale analitycznym (W świecie obrazu) pojawia się analiza ekfrastycznych apokryfów: opowiadania (Kobieta w oknie Joyce Carol Oates) oraz dwóch powieści (Upadek ślepców Gerta Hofmanna oraz Saturn. Czarne obrazy z życia mężczyzn z rodziny Goya Jacka Dehnela). Treścią trzeciego rozdziału (Między światami) są rozważania dotyczące Portretu Pierre’a Assouline’a oraz Namaluj to Josepha Hellera. W tych dwóch powieściach wydarzenia zostały przedstawione z perspektywy „ożywionych” sportretowanych postaci, które zdają sobie sprawę z tego, że są przedmiotami przedstawienia w dziełach sztuki. Rozdział czwarty (Spoza świata obrazu) jest poświęcony wyłącznie wierszom i krótkim prozom Dehnela. W tej części pracy komentarze do obrazów mają charakter drobnych, bezpośrednich uwag, ujawniających np. niedostrzegane wcześniej własności czy też „prawdziwe” okoliczności powstania opisywanych pre-tekstów. Istotą podjętych w tej rozprawie analiz jest wykazanie przydatności kategorii apokryfu w studiach nad ekfrazą. „Apokryficzność” pozwala wyraziście skonceptualizować wpisywane w ekfrastyczne teksty narracyjne rozszerzenia dzieł malarskich czy fotograficznych, ich „ożywienia” czy fabularyzacje.