Akt ogłoszenia „Deklaracji ideowo-politycznej” Obozu Zjednoczenia Narodowego w świetle wybranych tytułów prasy narodowej i konserwatywnej

Abstract

Akt powstania Obozu Zjednoczenia Narodowego (OZN) 21 lutego 1937 r. wywarł istotny wpływ na ukształtowanie sytuacji politycznej w Polsce, po śmierci marszałka Józefa Piłsudskiego. Odczytanie Deklaracji Ideowo-Politycznej nowego ugrupowania na antenie Polskiego Radia przez lidera Obozu – płk. Adama Koca zakończyło okres przemian wewnątrz stronnictwa rządowego i miało na celu umocnienie wpływów radykalnego skrzydła sanacji wśród społeczeństwa. Utworzenie OZN było posunięciem zainicjowanym przez Generalnego Inspektora Sił Zbrojnych marszałka Edwarda Śmigłego-Rydza i służyć miało konsolidacji narodu wokół armii i jej zwierzchnika dla wzmocnienia obronności kraju. Było jednocześnie wyrazem politycznych ambicji Rydza, który umacniał swoją pozycję w społeczeństwie stając się wpływowym współtwórcą polskiej polityki obok prezydenta Ignacego Mościckiego i ministra spraw zagranicznych Józefa Becka. Strona rządowa podjęła kampanię informacyjno-propagandową w celu jak najszerszego promowania swoich działań. Przekształcenia jakie nastąpiły w związku z powstaniem OZN dotknęły także stronnictw opozycyjnych, wymuszając na nich zajęcie stanowiska wobec tej ogólnonarodowej inicjatywy, która mogła zaowocować ich marginalizacją. Wobec niemożności brania udziału w polskim życiu parlamentarnym ugrupowania te swój stosunek wobec OZN wyrażały w artykułach zamieszczanych na łamach własnych organów prasowych. Głównym założeniem niniejszego tekstu jest przedstawienie reakcji środowisk o orientacji prawicowej i centro-prawicowej jako najbardziej „dotkniętych” działaniami stronników Rydza-Śmigłego. Próba odtworzenia właściwego obrazu tych stosunków powstała w oparciu o artykuły zamieszczane przez reprezentantów tych środowisk na łamach ich organów prasowych w okresie od dnia ogłoszenia Deklaracji Ideowo-Politycznej do początku marca 1937 r. Wybrany przekrój czasowy z jakiego pochodzi materiał źródłowy, pozwala na dokładne śledzenie nastrojów kręgów żywotnie zainteresowanych przekształceniami sceny politycznej. Jego zacieśnienie stało się przy tym konieczne ze względu na stopniowe pojawianie się nowych zagadnień będących, co prawda wynikiem zaistniałych warunków lecz coraz słabiej związanych z samym aktem Deklaracji Ideowo-Politycznej. Materiały prasowe zgromadzone na potrzeby powstania pracy pochodzą ze zbiorów cyfrowych Biblioteki Narodowej oraz Wielkopolskiej Biblioteki Cyfrowej, a ponadto zbiorów Wojewódzkiej Biblioteki Publicznej im. Józefa Piłsudskiego w Łodzi oraz Biblioteki Uniwersytetu Łódzkiego.

The foundation of Camp of National Unity (CNU) on February 21st of 1937 had significant influence on shaping of the political landscape in Poland after the death of marshall Józef Piłsudski. The Ideological-Political Declaration of the new organization announced on Polish Radio by its leader – col. Adam Koc ended the period of internal transformations among the government and was aimed at strengthening its influence on the society. The creation of CNU was initiated by Commander-in-Chief, Marshall Edward Śmigły-Rydz and was intended to consolidate the nation around the army and its superior to improve the defense of the country. At the same time, it expressed Śmigły-Rydz’s political ambitions who therefore tried to solidify his social status as an influential co-founder of Polish politics together with the President Ignacy Mościcki and foreign minister Józef Beck. The government started the extensive informational and propaganda campaign to promote its actions. The transformations related to creation of CNU and Śmigły-Rydz’s group activities impacted the opposition parties as well and forced it to take stand against this national initiative, since they posed a threat on the parties’ impact on society. With no other means of participation in political discussion, opposition groups expressed their attitudes toward CNU in the articles published in their own press. The main assumption of this text was to present the reaction of right-wing and centre-right-wing circles as the most “affected” by the actions of the sympathizers of Śmigły-Rydz. The attempt to reconstruct an accurate image of these relations was based on articles published by representatives of these circles in their press organs in the period from the date of announcing the Ideological-Political Declaration to the beginning of March 1937. The selected cross-section of time from which the source material comes allows for to follow closely the moods of circles vitally interested in transformation the political scene. At the same time, its tightening became necessary due to the gradual emergence of new issues, which were in fact the result of the existing conditions, but less and less related to the act of the Idea-Political Declaration itself. The evaluated materials come from digital resources of National Library of Poland, as well as catalogues of The Józef Piłsudski Regional and Municipal Public Library in Łódź and Library of University of Łódź. The introduction and the chapter about overall political situation was written based on available publications, especially the book „Silni – Zwarci – Gotowi: myśl polityczna Obozu Zjednoczenia Narodowego” written by Jacek Majchrowski and „Piłsudczycy bez Piłsudskiego. Powstanie Obozu Zjednoczenia Narodowego w 1937 r.” by Tadeusz Jędruszczak.