| dc.description.abstract | W pracy doktorskiej podjęto się analizy praktyki testamentowej polskiej katolickiej szlachty
z terenu Korony Rzeczypospolitej. Badania przeprowadzono w oparciu o 566 dokumentów źródłowych.
Na ziemiach polskich instytucja testamentu pojawiła się dzięki działalności Kościoła, który był beneficjentem rozporządzeń testamentowych. Kościół widział w testamencie nie tylko czynność prawną z zakresu prawa cywilnego, lecz i akt religijny, pozwalający człowiekowi dokonać rozliczenia z otaczającym go światem.
Testament musiał jednak spełniać wymogi określone przez prawo, przy czym na terenie Korony Rzeczypospolitej nie istniały kompleksowe regulacje ziemskiego prawa testamentowego, a za główne źródło prawa testamentowego należy uznać zwyczaj.
Najczęściej spotykaną formą testamentu szlacheckiego był testament sporządzony przy udziale świadków. Poza tym, sporządzano testamenty zarówno bez udziału świadków, jak i przy obecności notariusza publicznego.
Testamenty sporządzały kobiety, jak i mężczyżni, choć dominują rozrządzenia dokonywane przez mężczyzn. Większość testamentów była sporządzana, gdy życie testatora dobiegało końca (starość) bądź gdy było lub mogło być zagrożone (choroba, zbliżający się poród, wyprawa wojenna, podróż).
Swoboda testamentowa doznawała ograniczenia w dwóch przypadkach:
a) w zakresie wyboru beneficjentów testamentu oraz
b) w zakresie przedmiotu rozporządzenia testamentowego.
Co do pierwszego obostrzenia, polegało ono na ograniczeniu możliwości testowania na rzecz Kościoła i duchowieństwa. Drugim ograniczeniem swobody testamentowej był zakaz dysponowania nieruchomościami w testamencie.
Wobec ustawowego obostrzenia swobody testowania nieruchomościami, głównym przedmiotem rozporządzeń były prawa majątkowe oraz pieniądze, biżuteria i klejnoty, odzież, wyposażenie domowe, zwierzęta. Owe przedmioty testatorzy przekazywali przede wszystkim na rzecz współmałżonka oraz swoich krewnych. Czyniono również dyspozycje na rzecz osób niebędących rodziną testatora, takich jak słudzy testatora, poddani, duchowni, niewolnicy, a nawet władca. | pl_PL |
