Entre l’art et l’artisanat, ou en quête de l’esthétique du Grand-Guignol

Abstract

The Grand-Guignol theater is regarded as a common literary genre having nothing in common with the real art. Certainly repertoire of this “bloody scene” was a popular fraction of the boulevard theater. The procurers of a sensation competed in showing images of violence to flatter the tastes of the middle class eager for blood, human remains, gouged out eyes, scream, wheezing and other “special effects”. Nevertheless, authors associated with this movement also created a new aesthetic which was inspired by the achievements of such classics as Guy de Maupassant and Edgar Allan Poe. They were focused on the common goal: to scare the audience. However, they were rather oriented on the psychological dimension of the fear than on the bloody scenes of violence. New playwrights have found in their brilliant predecessors not only a theme of mystery and horror but also have transplanted their prosaic formal measures on the theatrical ground. The dramas were created concise in the form in which the pressure was meant to lead, according to the classical rules, through the point of culmination up to the final solution. In this article the Author presents the quests of writers who have laid down the foundations of the characteristic “theater of cruelty”.

Teatr Grand-Guignol od dawna uważany jest za pospolity gatunek niemający nic wspólnego z prawdziwą sztuką. Z pewnością repertuar tej „krwawej sceny” stanowi popularny odłam teatru bulwarowego. Producenci sensacji prześcigali się w ukazywaniu obrazów przemocy, by schlebiać gustom klasy średniej, żądnej krwi, widoku ludzkich szczątków, wydłubanych oczu, krzyku, rzężenia i innych „efektów specjalnych”. Niemniej pisarze związani z tą sceną stworzyli również nową estetykę, która inspiruje się dorobkiem takich autorów jak Guy de Maupassant i Edgar Allan Poe. Przyświecać im będzie wspólny cel: straszenie widzów, ale bardziej będą się koncentrować na psychologicznym wymiarze lęku niż na krwawych scenach przemocy. Nowi dramaturdzy odnajdują w swych genialnych poprzednikach nie tylko tematykę tajemniczości i grozy, ale także przeszczepią na grunt teatralny ich prozatorskie zabiegi formalne. Powstają więc sztuki zwięzłe w formie, w których napięcie ma prowadzić, zgodnie z klasycznymi regułami, do punktu kulminacyjnego i rozwiązania akcji. W niniejszym artykule przedstawione są poszukiwania pisarzy, którzy kładą podwaliny pod swoisty „teatr okrucieństwa”.