Spór meliorysty z soterykiem, czyli homo ethicus według H. Elzenberga

Abstract

Etyka jest dla Elzenberga przede wszystkim refleksją na temat wartości i celów moralnych oraz dróg, które prowadzą do ich afirmacji. Przeprowadzane przez Elzenberga analizy pojęć moralnych, a także refleksja nad funkcjonowaniem kluczowych pojęć (dobro i zło moralne) są ważnym przyczynkiem do filozoficznej dyskusji o człowieku jako podmiocie moralności. Badania podmiotowości moralnej Elzenberg przeprowadza na przykładzie homo ethicus. Figura ta jest nie tyle ucieleśnieniem człowieka „potencjalnie etycznego”, ile ucieleśnieniem człowieka, który rzeczywiście kieruje się wolą etyczną. Taki człowiek świadomie zmierza do realizacji stawianych sobie zadań moralnych. Elzenberg wyróżnia w obrębie powyższej postawy dwa jej podtypy. Reprezentantami jednego z nich są ci, dla których najważniejszym celem jest wyzbycie się zła moralnego. Z kolei drugi podtyp reprezentują ci, których priorytetem jest optymalizacja dobra moralnego. Pierwszą postawę autor określa mianem soterycznej, drugą mianem meliorystycznej. Problemem, który Elzenberg zarysował, którego jednak nie zdołał w pełni rozwiązać jest pytanie, czy analizowane postawy dopełniają się i poddają się syntezie, czy raczej pozostają w konflikcie.

A dispute between meliorist and soteric – homo ethicus according to H. Elzenberg. Elzenberg considers ethics primarily as a reflection on values and moral goals as well as ways leading to their affirmation. His analysis of moral notions and cogitation upon key concepts' (moral good and evil) operating are crucial for the philosophical debate about men as a subject of morality. Elzenberg's research on moral subjectivity has been conducted on the example of homo ethicus. This figure is not quite an embodiment of 'potentially ethical man', but rather an embodiment of a man who follows ethical will. Such man consciously aims at fulfilling moral tasks, which he set himself. Within this attitude, Elzenberg distinguishes two of its subtypes. First one is represented by those, whose paramount aim is to abjure the moral evil. The other, by those, whose priority is optimizing moral good. The first attitude is named soteric, while the other one melioric. The question posed by Elzenberg, but not fully deepened by him, is the question whether both analysed attitudes complement each other or rather whether they are conflicted.