Administracyjnoprawne zagadnienia ingerencji Policji w wolności i prawa człowieka

Abstract

Rozprawa doktorska składa się z czterech rozdziałów. Pierwszy z nich dotyczy ogólnej charakterystyki Policji. Zajmuje ona szczególne miejsce w szerzej ujmowanej policji administracyjnej. Geneza formacji policyjnych jest istotna. Wpłynęła ona na obecny status Policji, co wymaga bliższego przedstawienia. W pracy zajęłam się też wyjaśnieniem pojęcia Policji. Jego zakres znaczeniowy ulegał na przestrzeni wieków wielu przeobrażeniom. W dalszej kolejności przedstawiona została doniosła rola oraz ogólna charakterystyka organizacji i zadań Policji. Drugi rozdział rozprawy odnosi się do ochrony wolności i praw człowieka oraz ingerencji w te wolności i prawa. Ochrona wolności i praw człowieka jest podstawowym obowiązkiem organów władzy publicznej w demokratycznym państwie prawnym. Mechanizmy tej ochrony mogą być kształtowane w różny sposób. Ochrona ta gwarantowana jest licznymi przepisami prawa krajowego, w tym już Konstytucji RP, ale także prawa międzynarodowego. Istotną rolę pełni tu zwłaszcza Europejska Konwencja o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności, której Polska jest stroną i jako taka podlega orzecznictwu Europejskiego Trybunału Praw Człowieka. W rozdziale drugim zostały również zaprezentowane: pojęcie, formy i cechy ingerencji Policji w wolności i prawa człowieka. Zarówno formy jak i dopuszczalny prawnie zakres ingerencji są zależne od rozmaitych czynników i w konkretnych przypadkach mogą się kształtować w nie taki sam sposób. Nigdy jednak ingerencja ta nie może naruszać istoty wolności i praw człowieka. Nie może ona także być dokonywana w szczególności z naruszeniem zasady proporcjonalności, co w dysertacji poddane zostało dogłębnej analizie. Kluczowe dla tematyki rozprawy jest pojęcie granic dopuszczalnej prawnie ingerencji Policji w wolności i prawa człowieka. Pojęcia to oraz wyznaczniki granic przedstawione zostały w rozdziale trzecim. Ta część opracowania skupiona jest przede wszystkim na analizie prawnych i pozaprawnych czynników zakreślających dopuszczalne prawnie granice badanej ingerencji. Pierwszorzędną rolę wśród tych determinantów odgrywają dobra chronione w działalności Policji. Kwestia ta została szerzej ukazana w drugiej części trzeciego rozdziału. Mimo szerokiego katalogu środków służących zapewnieniu działania Policji na podstawie i w granicach prawa formacja ta nierzadko, wykracza poza dozwolone prawnie ramy działania. Czwarty rozdział rozprawy zawiera rozważania dotyczące pojęcia i kategorii przekroczenia granic legalnej ingerencji Policji w wolności i prawa człowieka oraz konsekwencji prawnych naruszenia tych granic. Praktyka funkcjonowania Policji, znajdująca odzwierciedlenie m.in. w danych statystycznych dotyczących postępowań skargowych i dyscyplinarnych, toczących się w ramach struktury Policji, jak również orzecznictwo sądowe (w tym zwłaszcza sądów administracyjnych), pokazuje, że przekroczenie granic dopuszczalnej prawnie ingerencji Policji w wolności i prawa człowieka może przybierać różne formy i skalę. Właśnie w szczególności od postaci i zakresu samego przekroczenia zależne będą konsekwencje tego typu zachowań. Przeprowadzona analiza pozwala na dokonanie kategoryzacji przekroczenia granic. Na koniec zostały prześledzone dane ilustrujące wybrane przypadki wyjścia poza granice ingerencji Policji w wolności i prawa człowieka w praktyce działania Policji. Eksploracją objęłam również orzeczenia wskazujące na przykłady naruszania tychże granic. W tej części rozprawy zajęłam się co do zasady konsekwencjami płynącymi z naruszenia dopuszczalnych granic ingerencji, w tym wynikającymi z przeprowadzonych postępowań dyscyplinarnych. Na kanwie odpowiedzialności dyscyplinarnej funkcjonariuszy zwraca się uwagę na dużą uznaniowość organów w kwestii oceny postępowania funkcjonariuszy oraz nakładania kar dyscyplinarnych.